Die betweterij illustreert een klassiek psychologisch fenomeen: we weten niet wat we niet weten – ook bekend als het Dunning-Kruger-effect, naar de onderzoekers die aantoonden dat mensen hun eigen kennis en competentie sterk overschatten doordat ze per definitie geen rekening kunnen houden met wat ze niet weten. In termen van een leerproces zou je het ook ‘onbewust onbekwaam’ kunnen noemen: de bekwaamheid is beperkt, maar men weet dat zelf niet.
Social media bieden ruim baan aan al deze wijsneuzen om hun oordelen en adviezen te uiten. Geregeld zie ik dat ook in mijn vakgebied, waar velen zichzelf deskundig achten. Zoals Harald Merckelbach onlangs schreef in NRC: ‘Iedereen heeft op zijn manier ervaring met psychologie, dat maakt het makkelijk om je deskundig te voelen en meningen te debiteren.’
Dunning en Kruger toonden aan dat het effect vooral sterk is wanneer mensen (a) sowieso weinig weten – dan weten ze immers te weinig om besef te hebben van hun beperkingen, en (b) zich begeven op onbekend terrein – zoals wij allemaal waar het gaat om corona, waar immers zelfs de kennis van deskundigen onvolledig is en elke conclusie slechts een momentopname.
Ik kan me goed voorstellen dat leken, op basis van wat ze weten, overtuigd zijn van de noodzaak of rampzaligheid van een kabinetsbesluit, bijvoorbeeld over wel of geen lockdown. Bovendien zijn de deskundigen het niet altijd met elkaar eens. Maar juist zij beseffen dat dat ook bij wetenschap hoort; dat geen enkele conclusie in beton is gegoten en kennis altijd in ontwikkeling is.
Zij kijken naar de totale configuratie van alle relevante afwegingen en beseffen dat veel puzzelstukjes nog ontbreken. Anders gezegd, ze zijn ‘bewust onbekwaam’ – maar altijd nog bekwamer, beter geïnformeerd, dan het hele legioen zelfbenoemde adviseurs die menen te weten wat ons te doen staat op basis van het ene puzzelstukje dat zij toevallig in handen hebben.
Bevrijd jezelf van oude pijn
- Ontdek hoe oude ervaringen nu nog meespelen in je keuzes en gedrag
- Verwerk je mentale pijn met bewezen effectieve technieken
- Ervaar meer innerlijke rust, zelfvertrouwen en vrijheid
69,-
De fase waarin mensen hun eigen kennis overschatten wordt in de populair-wetenschappelijke literatuur ook wel ‘Mount Stupid’ genoemd. Pas later, bij voortschrijdende kennis, ontdekken mensen wat ze niet wisten en bereiken ze via het ‘Dal van Wanhoop’ (‘bewust onbekwaam’) langzaam de ‘Helling van Verlichting’ (‘bewust bekwaam’). De top van die helling heeft nog niemand bereikt waar het om Covid-19 gaat. Maar mensen met meer kennis en expertise beseffen de beperkingen van hun kennis beter. Die bescheidenheid zou meer mensen sieren en, zeker in tijden van crisis, onze teamspirit ten goede komen.
