De boeken van de maand september 2021

De psychische kant van AD(HD)

AD(H)D wordt gezien als erfelijke aandoening, waarbij alleen medicijnen helpen. Een gemiste kans, zegt Gabor Maté, arts en ervaringsdeskundige – zowel hij als zijn drie kinderen hebben ADD – want je kunt veel doen om jezelf en/of je kind te helpen. AD(H)D mag dan genetisch zijn, of het zich manifesteert hangt af van iemands leefomgeving. Stress, prestatiegerichtheid en emotionele instabiliteit hebben een negatieve invloed. Als ouder kun je de symptomen bij je kind verminderen door je eigen psychische problemen aan te pakken en de relatie met je kind te verbeteren. Maté geeft daarvoor vijf opvoedprincipes, waaronder ‘nooit oordelen over je kind’, ‘niet te veel prijzen’ en ‘niet opvoeden vanuit boosheid’. De mix van wetenschappelijke inzichten met patiëntervaringen (ook zijn eigen) maakt het boek zowel leerzaam als prettig leesbaar.

Gabor Maté, Het verstrooide brein. ADD begrijpen en helen, AnkhHermes, € 25,-

Wawawa waanzinnig

Wat zijn dromen, waar komen ze vandaan en waar dienen ze voor? Sommige wetenschappers denken dat dromen betekenisloze uitvloeisels zijn van willekeurig vurende neuronen. Maar de hoogleraren Zadra en Stickgold hebben een andere visie: ‘Dromen zijn betekenisvolle ervaringen en bevorderen de creativiteit.’ In Als we dromen presenteren zij het innovatieve nextup-droommodel – op basis van de nieuwste wetenschappelijke inzichten.

Volgens dit model moeten onze hersenen dromen om het verleden te verklaren en de toekomst te ‘voorspellen’. Dat doen ze door in een droom actuele ervaringen die nog verwerkt moeten worden (een werkprobleem, een nare opmerking) te combineren met oudere, zwakverwante herinneringen – soms van weken, maanden of (tientallen) jaren geleden. Dromende hersenen graven associatief en buiten de gebaande denkpaden naar verborgen schatten op plekken die ze in wakkere toestand nooit zouden overwegen. Wanneer ze een associatie hebben gevonden die nuttig lijkt, versterken ze die om vergelijkbare problemen in het wakende leven beter op te kunnen lossen. Het maakt daarbij niet uit of je een droom onthoudt. Je hersenen zijn beter voorbereid en sturen je onbewust de goede richting op.

Dat je slapende brein creatieve verbanden legt, verklaart ook waarom dromen vaak zo bizar zijn. Je oude buurmeisje die opduikt op je werk, eerst ben je thuis en dan ineens op je (oude) middelbare school, rennen dat zomaar overgaat in vliegen: in je dromen kan het allemaal.
Het nextup-droommodel vormt de rode draad, maar Zadra en Stickgold strooien met interessante droomweetjes. Bijvoorbeeld dat we de hele nacht dromen, maar dat onze dromen tijdens de remslaap langer, vreemder en emotioneler zijn. Dat komt doordat de serotonineafgifte tijdens de remslaap geblokkeerd is – iets wat de drugs LSD ook doet en wat tot hallucinaties leidt.
Zadra en Stickgold reiken ook technieken aan om meer uit je dromen te halen. Bijvoorbeeld door een korte vraag te formuleren waarop je antwoord wilt en die te herhalen tot je in slaap valt. Zo kun je soms creatieve oplossingen vinden voor een probleem. Een must read voor droomliefhebbers.

Antonio Zadra en Robert Stickgold, Als we dromen. De wetenschap en mysteries rondom slaap, Spectrum, € 21,99

Leven met borderline

Hoe is het als de leegte je overvalt, als je jezelf pijnigt door hard te knijpen, als je jezelf een zak stront of juist een prinses vindt? En als je eigenlijk altijd het tegenovergestelde wilt zijn van wat je bent? Dat is hoe iemand met borderline zich kan voelen, schrijft ervaringsdeskundige Kathelijn Hulshof in Gevalletje borderline. Hulshof laat zien hoe ze zich aan deze toestand ontworstelde. Door intensieve therapie leerde ze haar zwart-witleven in te kleuren met kleurpotloden; door alle kanten van zichzelf te accepteren, mooi en minder mooi. Ook begon ze in te zien dat ze haar boosheid uitte ‘met een bochtje’: de boosheid die ze voor een ander voelde, richtte ze op zichzelf. Een hoopvol boek dat laat zien dat je met borderline kunt leren leven.

Kathelijn Hulshof, Gevalletje borderline, Blossom Books, € 19,99

Tot hier en niet verder

Grenzen stellen loopt als een rode draad door de verhalen die de bekende Amerikaanse psycholoog Nedra Glover Tawwab te horen krijgt in haar vraag-antwoordsessies op Instagram. Belangrijkste reden waarom mensen moeilijk grenzen kunnen stellen: ze willen anderen niet teleurstellen. Tawwab legt in Gezonde grenzen uit dat grenzen in twee stappen tot stand komen: (1) ze assertief uitspreken; mensen kunnen namelijk niet raden waar jouw grenzen liggen. En (2) ernaar handelen, anders nemen anderen je grenzen niet serieus en proberen ze je over te halen. Grenzen aangeven gaat bijna altijd gepaard met schuldgevoel. Tawwab legt uit dat als je dit ongemak er gewoon laat zijn, het vanzelf wegebt. Het is niet egoïstisch of slecht om grenzen te stellen – integendeel, ze zijn een onlosmakelijk onderdeel van gezonde relaties, een goede werk-privébalans en goede zelfzorg.

Nedra Glover Tawwab, Gezonde grenzen. Tot hier en niet verder: durf je eigen grenzen te stellen, HarperCollins, € 21,99

Ode aan de liefde

Natasha Lunn is jarenlang aan het verlangen: naar een relatie, een kind, vriendschap. Door (ervarings)deskundigen te interviewen leert ze ‘door de mist van mijn verlangen heen te kijken, om de liefde te zien die er al die tijd was’. Filosoof Alain de Botton legt haar uit hoe het belangrijk is om alleen te kunnen zijn. Psycholoog Philippa Perry praat over langzame liefde, die eigenlijk beter is dan halsoverkop verliefd worden. Seksuoloog Emily Nagoski vertelt over het belang van context bij seksuele opwinding en relatietherapeut Esther Perel benadrukt dat je als stel samen nieuwe dingen moet blijven doen. Met schrijver Ariel Levy praat Lunn over verlies – ze verloren beiden een kind. Uit alle gesprekken kun je wel iets halen dat je helpt in je eigen leven. Een feest om al die wijze mensen bij elkaar in één boek te hebben.

Natasha Lunn, Gesprekken over de liefde, Spectrum, € 21,99