Waarom we altijd loyaal blijven aan onze ouders

Eén ding staat vast: we ontkomen niet aan de invloed van onze familie. Want zelfs al zijn we allang uit huis en onze eigen weg ingeslagen, houden we toch rekening met de belangen en verwachtingen van onze ouders. Dat alles heeft te maken met een van de belangrijkste drijfveren in menselijke relaties: loyaliteit.

Loyaal en gevend

Loyaliteit is een begrip dat in de jaren zestig in de psychologie werd geïntroduceerd door de Hongaars-Amerikaanse psychiater Ivan Boszormenyi-Nagy en tegenwoordig tot de grondbeginselen van de gezinstherapie hoort.

Een kind is per definitie loyaal en gevend aan zijn ouder. Je wilt voldoen aan de verwachtingen van je ouders, dat ze trots en tevreden zijn, stelt contextueel therapeut Gerrie Reijersen van Buuren.

‘Kinderen doen dat instinctief en uit eigen belang: ze zijn tenslotte afhankelijk van hun ouders. Omdat ze nog weinig tot niets ‘materieels’ te geven hebben, geven ze per definitie iets van zelfzelf aan hun ouders: een of meerdere karaktereigenschappen, oftewel kwaliteiten, die ze hebben.’

Verwachtingen en opdrachten

In het volwassen leven kan die loyaliteit gaan wringen, omdat je je nooit volledig hebt kunnen ontwikkelen. Dat wordt ook wel parentificatie genoemd.

Je kunt door parentificatie het gevoel krijgen ‘niet helemaal jezelf’ te zijn of op zoek te willen naar ‘jezelf’ of naar je ‘echte kern’. De opdrachten en verwachtingen die je hebt meegekregen van huis uit, kunnen ineens je belangen en wensen in de weg zitten.

Bijvoorbeeld: je opa studeerde economie en je vader ook. De verwachting is dat jij als derde generatie in die voetstappen volgt, terwijl je liever naar de kunstacademie zou gaan.

Past het, of niet?

Als de opdrachten en verwachtingen bij je passen, is dat prima. Want, zo zegt Reijersen van Buuren: ‘Familiepatronen zijn niet goed of slecht, ze zijn hooguit passend of niet-passend bij deze fase in je leven.’ Maar past het niet, dan kun je gaan twijfelen aan je hele leven.

Als dat past, is dat prima, zegt ze. ‘Maar als deze opdrachten niet of niet meer bij je passen, kan het zijn dat je eronder lijdt. Het kan zelfs leiden tot een existentiële crisis, waarin je gaat twijfelen aan je hele leven.’

Behoedende en gunnende ouder

Die loyaliteit werkt ook door in hoe je het zelf als ouder doet. Ouders willen hun kind doorgaans behoeden voor wat henzelf is overkomen en wat ze denken dat hun kind kwaad kan doen.

Daarbij willen ouders hun kind ook het beste geven: dat wij zij als het beste hebben ervaren of wat ze niet hebben kunnen krijgen.

Hoe je die behoedende en gunnende rol als ouder invult, wordt mede bepaald door hoe je als kind was en welke opdrachten en verwachtingen je hebt meegekregen.

Want zelfs als je besluit om de opvoeding helemaal anders te doen dan je ouders, wil je hen alsnog niet teleurstellen. Je blijft loyaal aan hen.

Familiepatronen

Ook speelt de geschiedenis van een familie vaak (bewust of onbewust) een rol in het leven van individuele familieleden. Dragen je (groot)ouders trauma’s met zich mee, dan geven ze die in zekere zin aan je door. Maar ook als je bijvoorbeeld streng bent opgevoed of altijd moest presteren, beïnvloedt dat je levensloop.

In de nieuwe film The Son (zie het kader hieronder) is dat ook terug te zien. Vader Peter is vastberaden om het anders te doen dan zijn eigen vader, maar dat lukt hem uiteindelijk niet. Hij draagt (onbewust) zijn eigen trauma’s over op zijn zoon Nicolas, die op zijn beurt niet aan de verwachtingen van zijn vader kan voldoen.

Zo creëer je keuzevrijheid voor jezelf, en uiteindelijk ook voor je kind. ‘Als je weet hoe je passend geeft, kost dat je een stuk minder energie.’