De belofte
Het is alweer de vijfde winter dat ik een paar keer per week met een groepje vrouwen in het Amsterdamse IJ zwem. Hartje winter kan het kwik dalen tot zo’n vier graden, maar voor mij geldt: hoe kouder, hoe beter.
Kalmeer je lichaam, kalmeer je geest
- Leer je omgaan met overprikkeling en overspoeling
- Ontwikkel je meer lichaamsbewustzijn
- Creëer je meer balans met behulp van de polyvagaaltheorie
69,-
Als ik me na zo’n tien minuten zwemmen afdroog op de kant voel ik me vrolijk, energiek, vitaal en ontspannen. Een gevoel dat ik de hele dag met me meeneem.
De reden dat we kou, wind en regen trotseren, komt mede door de gezondheidsclaims die toegeschreven worden aan koudwaterzwemmen, ijsbaden of koud douchen.
Zo zou het, naast dat het onder meer je immuunsysteem een oppepper geeft, ook allerlei positieve effecten hebben op je mentale gezondheid. Wie wil dat nou niet?
Het bewijs
Er zijn inmiddels genoeg aanwijzingen dat koudwaterzwemmen inderdaad positieve effecten heeft op de psyche. Zo werden 59 Finse zwemmers vergeleken met 33 niet-zwemmers. Op een voormeting verschilden de groepen niet van elkaar.
Na vier maanden winterzwemmen voelden de zwemmers zich energieker, krachtiger, levendiger en minder vermoeid dan daarvoor, terwijl de controlegroep geen verschil rapporteerde. Een online enquête onder 1114 vrouwen liet zien dat door koudwaterzwemmen hun menstruele en perimenopauzale klachten verbeterden: de vrouwen ervaarden minder angst, minder stemmingswisselingen en minder prikkelbaarheid.
Training Mindful eten
- Leer ontspannen omgaan met eten
- Ontdek hoe je eetgedrag wordt beïnvloed
- Inclusief meditatie en mindfulness-oefeningen
79,-
En uit onderzoek waarbij 107 winterzwemmers werden vergeleken met 121 niet-zwemmers, bleek dat de eerste groep minder stress en een groter gevoel van welzijn rapporteerden dan de tweede.
Overigens hoef je niet per se te zwemmen, zo bleek uit het Nederlandse onderzoek aan het Amsterdam UMC. Daarbij rapporteerden mensen na negentig dagen koud afdouchen zo’n dertig procent minder ziekteverzuim van hun werk. En ook al vond het overgrote deel de kou wel ongemakkelijk, toch ging 64 procent ermee door na het onderzoek.
De theorie
Door het koude water vinden er een aantal processen plaats in het lichaam. Zo laten verschillende onderzoeken zien dat het noradrenaline-, cortisol-, beta-endorfine- en dopaminegehalte er van omhoogschieten.
Deze zogeheten neurotransmitters kunnen op zichzelf al verantwoordelijk zijn voor de post-swim high. Daarnaast reageert het sympathische zenuwstelsel op de plotselinge kou met een verhoogde hartslag, vernauwende bloedvaten en een versnelde ademhaling.
Feitelijk geeft het lichaam dus een stressreactie. Bij het afdrogen en opwarmen zorgt het parasympatische zenuwstelsel juist weer voor het vertragen van de ademhaling en een rustiger hartslag, waardoor je een gevoel van ontspanning ervaart.
Een andere mogelijke verklaring is het placebo-effect: zwemmers denken dat het gezond en weldadig is en daarom ervaren ze dat ook. Zoals we inmiddels weten, kan een placebo-effect namelijk daadwerkelijk neurobiologische veranderingen teweegbrengen, zoals een toename van belonende dopamine en pijnstillende endorfine.
Training Mindful eten
- Leer ontspannen omgaan met eten
- Ontdek hoe je eetgedrag wordt beïnvloed
- Inclusief meditatie en mindfulness-oefeningen
79,-
En het kunnen ook de bijeffecten van het zwemmen zijn die het stiekem het werkzame bestanddeel vormen, zoals de beweging of het sociale contact met andere zwemmers. Of, wie weet, zijn het al deze dingen samen?
Het oordeel
Waarom je mentaal opknapt van winterzwemmen kan thermofysioloog Hein Daanen van de Vrije Universiteit op basis van het bestaande onderzoek niet concluderen. Goed gecontroleerd, gerandomiseerd onderzoek doen is ontzettend lastig, zegt hij.
‘Wat is je controlegroep? Vergelijk je het met warm water, met niks doen, met fietsen?’ Wellicht dat we de komende jaren meer duidelijkheid krijgen over waar de heilzame effecten precies vandaan komen.’ Ik blijf elk geval doorzwemmen, want waar het ook door komt: het doet me goed.
