Daarbij vormt de grote macht van techbedrijven volgens experts een gevaar voor de democratie. Richard Rogers, hoogleraar en co-auteur van het boek ‘The Politics of Social Media Manipulation’, over dit morele dilemma.
Verwacht u dat veel gebruikers zullen vertrekken?
Richard Rogers: ‘Dat verwacht ik niet. Het feit is dat deze apps stevig verankerd zijn in ons dagelijks leven. Dat onze vrienden, familie, collega’s en de school van onze kinderen ze gebruiken, geeft het een ongekende meerwaarde. Ga je weg? Dan heb je die informatie en interactie niet meer.
Bovendien zal dit voor veel mensen toch ‘ver weg’ voelen. Je netwerk bereiken en je virtuele wereld in stand houden, speelt in ons dagelijks leven een veel grotere rol dan wat CEO Zuckerberg vanaf “de overkant” roept. Zelfs als de morele verontwaardiging groot is over de huidige rol van Big Tech, zullen maar weinig mensen daadwerkelijk vertrekken.
Overigens kun je je afvragen in hoeverre het beleid werkelijk verslechtert. In principe is de automatische contentmoderatie bij Meta beter dan bij vergelijkbare platforms als X en TikTok. Niet voor niets, want het businessmodel is toegespitst op adverteerders. Je wilt als adverteerder namelijk niet naast een neonazipost verschijnen.’
Kunnen we dan stellen dat we het gebruik van deze social media-apps belangrijker voor ons is dan onze morele overtuigingen?
‘Het gebruik van deze platforms betekent niet automatisch dat je instemt met hun morele keuzes, dat is te simpel gezegd. Je kunt het vergelijken met onze relatie tot junkfood. We weten dat het niet goed is en vinden dat we het zouden moeten verbieden voor jongeren, maar zelf blijven we het eten.
Pas als we direct in onze feed geconfronteerd worden met onze morele dilemma’s – in plaats van erover te lezen in het nieuws – zet dat aan tot beweging. We moeten het effect van dit beleid zelf zién, bijvoorbeeld direct ongewild geconfronteerd worden met rechts-extremistische of seksistische posts in onze feed, voordat het een impact op ons heeft.
Voor massaal vertrek is een domino-effect nodig. Als adverteerders zich massaal zouden afwenden van Meta vanwege het schadelijke contentbeleid, zou dat Meta dwingen om de strategie te heroverwegen. Dit zou echter alleen kunnen gebeuren als er voldoende publieke druk is, bijvoorbeeld vanuit bedrijven of wetgeving vanuit de Europese Unie. Iets moet het in een stroomversnelling brengen, vergelijkbaar met wat het gedrag van Musk voor uitwerking heeft op X.
Toch zie je vaak dat de massa stilletjes blijft. Mede omdat deze apps continu experimenteren met wat voor jóu werkt, wat jij wílt zien.’
Voor de blijvers: kun je deze apps dan ook nog op een positieve manier blijven gebruiken?
‘De positieve impact blijft voor veel mensen overeind. Influencers met een positief geluid of de verbondenheid die mensen op sociaal vlak ervaren. We volgen dagelijks micro-celebrities en delen veel met onze online kring van bekenden. Wat we hierin voorgeschoteld krijgen heeft meer effect op ons dagelijks gebruik, dan wat we al dan niet zullen merken van het gebrek aan contentmoderatie.
Of dit zo blijft, hangt overigens af van wat Zuckerberg met het algoritme zal doen. Deze platforms hebben namelijk een relatief sterke volger-gerelateerde feed, in plaats van het zogeheten ‘for-you-algoritme’, waarbij je voorgestelde berichten op je tijdlijn krijgt.
Je krijgt dus vooral berichten te zien van mensen die je volgt – en je zou dus kunnen zeggen dat wanneer jouw online bubbel gezond is, dat hoogstwaarschijnlijk zo blijft. In ieder geval goed genoeg om de gebruikerservaring niet al te zeer aan te tasten. Om niet geconfronteerd te worden met extremisme bijvoorbeeld, als dat niet al in jouw feed te zien was, en wel met jouw favoriete food-influencer.’
Want, stel je wilt weg? Wat zijn dan je alternatieven?
Richard Rogers: ‘Als je niet enkel boekenclubs en spelletjesavonden wilt organiseren, zijn er alternatieve platforms die je kunt gebruiken. Zeker voor mensen die er vooral in kleine kring en familie-gericht gebruik van maken.
Denk aan platforms als Discord, Reddit, Signal of Mastodon als mogelijke alternatieven voor Facebook of Whatsapp. Ze zijn niet zo ‘werelds’, maar de functionaliteiten faciliteren prima jouw éigen online wereldje. Mits je genoeg mensen meekrijgt.
Daar zit hem een van de moeilijkheden, we zijn uiteindelijk consumenten. De smaak elders is vaak minder commercieel, minder esthetisch en minder gebruiksvriendelijk. Daarom vaak minder aantrekkelijk. Het is alsof je zou zeggen: laten we massaal gaan kamperen en nooit meer hotels boeken. Er zullen zeker mensen die dat gaan doen, maar de massa krijg je niet mee in een tent.’
Waar kun je heen als je wilt overstappen?
De consumentenbond zette de voors en tegens van de alternatieven voor Facebook, Instagram en Whatsapp op een rijtje.
