Assertiever worden?

Je wordt gek van de vele berichtjes en wilt uit de Whatsappgroep. Een vriendin vraagt je om op haar kind te passen, nét nu je zin had in een avondje alleen. Vind je het lastig om in dit soort situaties je vriendelijk maar duidelijk uit te spreken? Dan heb je waarschijnlijk moeite met assertief zijn.

Kan iedereen assertiever worden?

Psycholoog Marloes Abrahamse: ‘Ja, het is gedrag, dus het kan meestal aangeleerd worden. Wel kan het voor iemand die is opgevoed met het idee dat je mond opentrekken brutaal is, moeilijker zijn dan voor iemand die meekreeg dat assertief zijn oké is.

Assertiever worden is een proces dat bij jezelf en soms ook bij je omgeving voor spanning kan zorgen. Maar het helpt je wel beter te zien wat jouw behoeften zijn, terwijl je ook de belangen van anderen niet uit het oog verliest. Je gaat je sterker, zelfbewuster en weerbaarder voelen én gedragen.’

Waarom is assertiever worden zo lastig?

‘Voelen wat je écht wilt kan al lastig zijn. En die wens ook nog uitspreken, terwijl je weet dat een ander dat misschien niet zo voelt, is helemaal spannend.

Het kan leiden tot een conflict en dat willen wij mensen zo veel mogelijk voorkomen. Zelfs als je jezelf daarmee tekortdoet. Daarbij zijn we empathische wezens: we willen de ander geen vervelend gevoel geven.’

Wat loop je mis als je niet assertief bent?

‘De kans bestaat dat je regelmatig over je eigen grenzen gaat als je niet zegt wat je echt wilt. Voor de mensen in je omgeving is dat ook niet fijn; zij weten niet wat ze aan je hebben.

Dat kan uitmonden in misverstanden, spanningen en irritaties. Bij jezelf kan het zorgen voor vermoeidheid, stress of zelfs burn-outklachten.’

Train je assertiviteit

Diep vanbinnen wil je niet, maar toch ga je te vaak in op de verzoeken van je baas, familie en vrienden. Oefen met assertiever worden, dan voorkom je die te snelle ‘ja’.

‘Gaat dat lukken?’ vraagt je chef vriendelijk doch dwingend. ‘Anders kom je even een úúrtje langs?’ bedelt je schoonmoeder. ‘Nee!’ wil je zeggen. Geen tijd en geen zin. Maar je zegt: ‘Ja, hoor.’

Want je voelt je onder druk gezet of wil niet onaardig overkomen. Op dat soort momenten kun je de hulp inschakelen van de ‘stopknop’ (zie kader), zoals die vaak door coaches wordt genoemd.

Daarmee voorkom je dat je een sociaal wenselijk antwoord geeft waar je zelf niet achter staat. Omdat je (nog) niet precies weet wat je ervan vindt, of omdat je geen ‘nee’ durft te zeggen.

Ja of nee?

Abrahamse: ‘Met de stopknop neem je even de tijd om te voelen wat je écht wilt. Dat kan vrij letterlijk, door een stilte te laten vallen in een gesprek. Als de ander zegt: “Wat ben je stil”, dan kun jij antwoorden dat je er even over moet nadenken.’

Grote kans dat de stilte nogal ongemakkelijk voelt. Maar juist dát leren verdragen is een essentieel onderdeel van assertiever worden, vertelt Abrahamse. ‘Door daarmee te oefenen, ben je steeds beter in staat om de spanning aan te kunnen die soms hoort bij een “nee” van jouw kant.’

Als je bedenktijd wilt inbouwen, kun je je ook even excuseren. Door koffie te gaan halen of naar het toilet te gaan geef je jezelf de tijd om de situatie van een afstandje te bekijken en de gevolgen op korte en lange termijn te overdenken.

Weegt de winst om nu maar ‘ja’ te zeggen (geen conflict, een blije chef) op tegen de gevolgen op lange termijn (veel werkdruk voor jou, minder tijd voor je gezin)?

Oefenen met assertiever worden

Oefen komende dagen met een of meerdere van de onderstaande situaties. Wees eerlijk en direct, vermijd overbodige verontschuldigingen en al te veel uitleg. Als assertief zijn niet lukt, of het geeft je een onprettig gevoel: wees er toch trots op dat je het hebt geprobeerd.

• Formuleer van tevoren vast wat je precies wilt zeggen.
• Ga uitgebreid schoenen passen zonder iets te kopen. Bedank voor vertrek, maar verontschuldig je niet.
• Zeg op een vriendelijke manier ‘nee’ op een uitnodiging. Laat er geen misverstand over bestaan dat jij er niet bij bent.
• Koop iets wat gewogen moet worden en zorg dat je precies krijgt wat je gevraagd hebt. Laat het eventueel opnieuw wegen.
• Bel een bedrijf dat jou een product heeft geleverd waar je niet helemaal tevreden over bent en zorg dat je krijgt wat je wél wilt.

Marloes Abrahamse is psycholoog en studeerde klinische psychologie en gezondheidszorgpsychologie.