Zo duurt je vakantie eindeloos

1. Doe opwindende dingen

Wie het meest uit die zomerse weken wil halen, kiest voor prikkelende activiteiten. Die beleef je namelijk intenser dan – hoe heerlijk ook – een beetje luieren op het strand.

Je kunt bijvoorbeeld iets heel spannends gaan doen, zoals paragliden of raften over een wilde rivier. In haar boek Supersnel slow motion beschrijft psycholoog Claudia Hammond een onderzoek waarin proefpersonen voor het eerst gingen skydiven. Daaraan voorafgaand keken ze naar de duik van anderen.

Als ze werd gevraagd hoeveel tijd er tijdens die duik verstreek, schatten ze die in als kort. Maar tijdens hun eigen duik overschatten ze juist hoelang ze in de lucht waren geweest.

Het is een voorbeeld van hoe een prikkelende emotie als angst een moment kan intensiveren, legt Hammond uit. Ons lichaam maakt zich tijdens een spannende situatie namelijk klaar om te vechten of te vluchten.

Daardoor nemen we meer informatie in ons op – dat is immers handig voor de overleving – en lijkt er meer te gebeuren in kortere tijd.

Maar kun je je beleving dan alleen intenser maken door doodsangsten uit te staan? Gelukkig niet, aldus psycholoog Jeroen Nawijn, die onderzoek doet naar de geluksbeleving van toeristen bij het Centre for Sustainability, Tourism and Transport.

‘Skydiven of raften lijkt me voor de meeste mensen een wat gemaakte manier om een intense ervaring op te zoeken,’ zegt hij. ‘Het kan op een veel rustigere manier. Belevenissen die aansluiten bij iemands interesses hebben ook al dat effect.

Wie bijvoorbeeld een voorliefde heeft voor historische gebeurtenissen en een plek bezoekt waar een veldslag is geweest, beleeft dat uitstapje extra bewust. Hij neemt als vanzelf veel details waar en dat komt het genieten ten goede.’

Dat heeft ook ná de vakantie nog een positief effect, wijzen experimenten van Nawijn uit. ‘Mensen die ervaringen hebben gehad die goed aansluiten op hun persoonlijke belangstelling, blijken ook meer napret te hebben. Doordat ze een tevredener gevoel aan hun vakantie overhouden, halen ze hun herinneringen eraan vaker op.’

2. Wissel je emoties af

Niet iedere dag hetzelfde doen op vakantie maar je activiteiten afwisselen, levert een rijk gevoel op omdat je zoveel meemaakt. Dus de ene dag een sportactiviteit, dan wat cultureels en dan weer een luierdagje.

Waar mensen minder snel aan denken maar wat minstens zo zinvol is, is om je emoties af te wisselen, zegt psycholoog Nawijn. Doe bijvoorbeeld eerst iets wat je een beetje eng vindt – zoals nieuwe mensen ontmoeten – en daarna iets waar je vrolijk van wordt, zoals eten in een restaurant of ravotten met de kinderen op het strand.

We merken onze emoties namelijk meer op wanneer ze veranderen dan wanneer ze steeds min of meer hetzelfde zijn. Nawijn: ‘Doordat je je emoties meer opmerkt, beleef je ze bewuster en dat maakt ze ook intenser.’

3. Pas op met lezen

Op het strand of in een hangmat urenlang boeken lezen. Heel ontspannend, maar het komt de intensiteit van je belevingen niet ten goede, zegt Nawijn. Als je in de boeken duikt, uitgebreid gaat puzzelen of online afleiding zoekt bij sociale media, glijdt je vakantie ongemerkt voorbij.

Steve Taylor, docent psychologie aan de universiteit van Manchester en auteur van het boek Tijd maken, beschrijft hoeveel meer mensen opmerken in hun omgeving als ze zich niet door boeken of sociale media in beslag laten nemen.

Richt je dus op het uitzicht, de zon op je huid of de mensen om je heen. Omdat het hierbij vooral gaat om zintuiglijke informatie, is er meer ruimte voor je eigen gedachten, waardoor je die momenten bewuster beleeft.

En deel sommige hersenspinsels met je reisgenoten, dat levert vaak mooie gesprekken op. Kortom, wil je het ‘wat vliegt de tijd toch-gevoel’ tijdens de vakantie van je afschudden, dan is in het hier-en-nu zijn een effectief middel.

4. Fotografeer bewust

Kijk met dat je richten op het hier-en-nu wel uit met fotograferen. Want hoe mindful ben je als je alles wat je ziet en meemaakt steeds maar fotografeert? Je neemt je omgeving dan juist minder waar en ervaart de gebeurtenissen van dat moment minder intens.

Dat toonde een experiment van de Amerikaanse Fairfield University aan, waarbij werd onderzocht hoe mensen naar kunst kijken tijdens een bezoek aan een museum.

De proefpersonen kregen de opdracht sommige kunstwerken slechts te bekijken, en andere kunst te fotograferen. Het bleek dat ze veel meer details waarnamen van de objecten die ze gewoon bekeken dan van de kunst die ze fotografeerden.

Dat zogenoemde photo-taking-impairment effect verdwijnt overigens wanneer mensen wordt gevraagd met hun camera op een bepaald detail in te zoomen. Daardoor kijken ze juist gerichter naar de kunst, wat cognitieve processen in gang zet die lijken op zeer aandachtig kijken.

Bewust fotograferen dus, je hoeft je camera niet thuis te laten. ‘Mooie foto’s hebben namelijk wel het voordeel dat je die bij thuiskomst kunt laten zien, waardoor je je herinneringen nog eens uitgebreid kunt ophalen,’ aldus Nawijn.

5. Investeer in de laatste dagen

Vaak zijn de laatste vakantiedagen voorbij voor je de tijd hebt genomen ervan te genieten. Dat heeft te maken met wat psychologen de ‘proportietheorie’ noemen.

Die wordt toegeschreven aan de 19de-eeuwse filosoof Paul Janet: ‘Laat iemand zich zijn laatste acht of tien schooljaren herinneren, en hij denkt dat die een eeuw duurden. Laat hem de voorbije acht of tien jaar van zijn leven daarmee vergelijken, en hij denkt dat die een uur duurden.’

Als kind doen we veel nieuwe ervaringen op waar we helemaal in opgaan, terwijl onze dagen als volwassene er vaak hetzelfde uitzien. Onze hersenen hoeven daardoor minder informatie te verwerken – en zo maken we de dagen ook minder bewust mee.

Een soortgelijk fenomeen speelt op vakantie: in het begin zijn alle indrukken nog nieuw, verderop in de vakantie wordt dat steeds minder en hoeven onze hersenen dus ook minder te doen om ze te verwerken. Na een tijdje zijn die bijzondere geuren en de onbekende taal toch vertrouwd geworden.

Hoe voorkom je dat je tijdens je vakantie ten prooi valt aan het proportiebeginsel en ook die laatste helft bewust ervaart? Door je hersenen te blijven stimuleren. Blijf het kind in jezelf wakker maken door juist tegen het einde van de vakantie nieuwe dingen te ondernemen.

Doorbreek bijvoorbeeld de dagelijkse routine die er zelfs tijdens een vakantie in sluipt en neem ’s morgens een andere route naar de bakker voor de verse broodjes bij het ontbijt. Of ga iets nieuws leren: neem surflessen, dompel je extra onder in de taal of doe op de valreep een workshop koken volgens de plaatselijke cuisine.

Zo haal je meer uit die laatste, kostbare vakantiedagen en kom je ook nog eens met een voldaner gevoel thuis.