Lange tijd heb ik me bij vlagen heel eenzaam gevoeld in mijn relatie. Er waren periodes dat we elkaar niet eens gedag zeiden. Ik voelde me alleen, afgewezen, maar dat deelde ik met niemand.
Hoogleraar Brené Brown: ‘Je moet erdoorheen’
Verdriet, boosheid, pijn: we reageren het af of vluchten ervoor weg. Maar, zegt Brené Brown, juist ...
Lees verderAls vrienden vroegen hoe het ging, wuifde ik mijn gevoelens weg: ‘Ach, het zijn de tropenjaren,’ maar vanbinnen vrat het aan me. Temeer omdat het gros van mijn vrienden het perfect voor elkaar leek te hebben in de liefde.
Mijn gevoelens van eenzaamheid en afwijzing moest ik zelf oplossen, vond ik. Ik zat niet te wachten op adviezen en oordelen van anderen. Bovendien wilde ik er niet continu aan herinnerd worden: ‘Hé, hoe is het nou met je relatie? Nog steeds geen verbetering? Arme jij!’
Pas toen het beter ging, kwam ik ermee naar buiten, compleet met de kant-en-klare oplossing.
Borstklopperij
Waarom is het toch zo lastig om jezelf te laten kennen? Om te vertellen wat er écht in je omgaat, ook op moeilijke momenten? Zelfs met goede vrienden?
Dat komt doordat we bang zijn om ons kwetsbaar op te stellen, legt psycholoog en trainer Marjon Bohré uit. ‘Als anderen zich kwetsbaar opstellen, vinden we dat mooi en moedig, maar iets kwetsbaars delen van onszelf vinden we heel ingewikkeld.
Zo vertellen we liever niet dat we eenzaam of depressief zijn, dat we een grote fout hebben gemaakt op het werk of een kind hebben dat niet goed kan leren. Het is een bijzondere paradox: kwetsbaarheid vinden we mooi in anderen, maar eng of zelfs zwak bij onszelf.’
We vertellen volgens Bohré soms wel hoe moeilijk het was, maar vaak pas achteraf. ‘Als we een les hebben geleerd en kunnen zeggen: ‘Ik ben er sterker uitgekomen’ of ‘Het was het beste wat me kon overkomen’.
Maar te midden van de brokstukken gaan we al snel in de terugtrekmodus. Terwijl we het gevoel hebben dat we de enige zijn die worstelt.’
Dat we het eng vinden om ons kwetsbare zelf te laten zien, heeft alles te maken met schaamte en angst voor uitstoting. We zijn bang dat mensen ons niet meer mogen als ze de waarheid weten over wie we zijn, waar we vandaan komen of waar we mee worstelen.
Want wat zullen ze wel niet van je denken als je eerlijk opbiecht dat je kind een pester is, dat je op staande voet bent ontslagen of al jaren geen seks hebt met je partner? Straks vinden ze je raar of herkent niemand zich in jouw probleem, waardoor je je nog eenzamer voelt.
En dus houden we de schone schijn liever op, aldus hoogleraar sociale psychologie Roos Vonk. ‘We verbloemen onze imperfecties en zetten allerlei strategieën in om waardering, aandacht of liefde te krijgen.
We sloven ons uit op het werk om indruk te maken, kloppen onszelf op de borst om te imponeren, of maken het anderen naar de zin en verbergen onze gevoelens om in de smaak te vallen. Daarachter gaan een hoop twijfels en onzekerheden schuil.’
De angst om jezelf te laten zien, is volgens Vonk heel begrijpelijk. ‘Niets is pijnlijker dan voor de dag komen en te worden afgewezen om wie je écht bent. Dan kun je maar beter je diepste gevoelens verborgen houden en desnoods worden afgewezen om je buitenkant, dat is minder pijnlijk.’
Dat blijkt ook uit onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Jeff Schimel van de Universiteit van Alberta. Proefpersonen die iets eerlijks en kwetsbaars (in dagboekstijl) over zichzelf moesten opschrijven, waren veel gevoeliger voor afwijzing dan proefpersonen die een rooskleurig beeld van zichzelf moesten schetsen (sollicitatiestijl).
Toch is die angst ongegrond, aldus Vonk: ‘De kans dat je wordt afgewezen als je je kwetsbare zelf laat zien, is juist veel kleiner omdat je mensen eerder raakt.’
Vind een betrouwbare coach via Coachfinder
Coaching is een belangrijke stap in zelfontwikkeling. Maar de juiste coach vinden blijkt nog niet zo eenvoudig. Coachfinder helpt je in je zoektocht naar een coach die bij je past.
Vind je ideale coachLiefdevolle steun
Ondanks onze angst om ons ‘ware gezicht’ te tonen, zijn er goede redenen om dat wél te doen. Jezelf laten zien, zonder franje, zonder iets te verbloemen, kan je veel brengen.
Als je altijd maar doet of alles goed met je gaat, loop je immers de liefdevolle steun van vrienden mis, en het troostende besef dat ze je nemen voor wie je bent, ondanks je minder fraaie kanten.
In de roman Een klein leven, van Hanya Yanagihara, is prachtig beschreven hoe zwaar de psychische last is als je de waarheid over jezelf niet durft te delen. Jude, de hoofdpersoon, probeert de pijn en schaamte over zijn traumatische verleden alleen te dragen.
Hij heeft de best denkbare vrienden, maar wat hem vroeger is overkomen en hem nog steeds achtervolgt, deelt hij niet met hen. Hij is bang dat zijn vrienden van hem gaan walgen als ze de waarheid weten over wie hij is.
Maatschappelijk werkster Ana, de enige die zich in zijn kindertijd liefdevol over Jude heeft ontfermd, smeekt hem op haar sterfbed om er toch over te gaan praten.
‘Als ik een ding heb geleerd,’ zegt ze, ‘is het dat je over dit soort dingen moet praten wanneer ze nog vers zijn, want hoe langer je ermee wacht, hoe moeilijker het wordt, en dan gaat het binnen in je etteren en blijf je altijd denken dat het jouw schuld was. Natuurlijk is dat niet zo, maar je zult het altijd blijven denken.’
Naast dat het je steun oplevert, is er nog een tweede reden om je wel bloot te geven aan je vrienden (en wellicht was het met Jude ook beter afgelopen als hij dat wel had gedaan): het is beter voor je mentale gesteldheid.
Volgens hoogleraar en bestsellerauteur Brené Brown verliest schaamte aan kracht als we erover praten. Dat geldt voor schaamte over een traumatisch verleden, maar ook voor schaamte over je dikke buik of slechte schoolprestaties.
‘Wanneer er iets beschamends gebeurt en we houden het binnen, dan gaat het groeien en woekeren. Het gaat aan ons vreten. Wees er open over en de schaamte wordt minder,’ schrijft Brown in haar boek De moed van imperfectie dat ze schreef op basis van onderzoek dat ze heeft gedaan.
Volgens Brown zouden we geboren moeten worden met een soort waarschuwingstekst als op sigarettenpakjes. ‘Pas op: onderdrukking van je ware zelf kan leiden tot stress, depressie, eetstoornissen, verslavingen, prikkelbaarheid, woede-uitbarstingen, relatieproblemen en onverklaarbare somberheid.’
Gedeelde smart
Een derde goede reden voor zelfonthulling is dat het zorgt voor verbondenheid. Door je mislukkingen, onzekerheden en worstelingen te delen, laat je zien dat je iemand vertrouwt. En zo nodig je de ander uit hetzelfde te doen, waardoor het vertrouwen verder kan groeien.
Bovendien is het fijn om te merken dat anderen ook problemen hebben in de liefde, op het werk of met hun gezondheid. Bohré: ‘Als je ergens mee rondloopt en je hebt het gevoel dat je de enige bent, dan is dat – los van de vervelende situatie – extra pijnlijk. Maar als je hoort dat anderen hier ook mee worstelen, dan haalt dat iets van de scherpte weg.
Ik hoor mijn cliënten vaak zeggen dat ze vinden dat ze het zélf moeten oplossen. Maar ‘zelf’ is niet hetzelfde als ‘alleen’. Als jij een kwetsbaar verhaal met iemand deelt, doet dat niks af aan je eigen autonomie. Je moet het nog steeds zélf doen, maar dat betekent niet dat je het ook alleen hoeft te dragen.’
Gespeelde emoties
Door je tekortkomingen op te biechten, gaan mensen je ook leuker vinden, zegt hoogleraar sociale psychologie Roos Vonk.
‘Uit een serie onderzoeken aan Princeton University bleek dat deelnemers worden gezien als eerlijk, oprecht en in staat tot zelfreflectie, als ze toegeven dat ze koppig of impulsief zijn, snel opgeven of zich minder voelen dan anderen.’ Gewoon voor de dag komen dus met je mislukkingen en zwakheden. Zo win je sympathie.
Dat je met het etaleren van je tekortkomingen en flops sympathie wint, weten Instagrammers en YouTubers ook. Het is nu bon ton om online openlijk te praten over je onzekerheden en mislukkingen, geïllustreerd met ‘ongefilterde’ – maar toevallig wel zéér esthetische – kiekjes.
Deze quasi-eerlijkheid wordt doelbewust ingezet om meer volgers of likes te krijgen. Gespeelde emoties liggen dus op de loer, want meer volgers betekent meer inkomsten. Terecht noemt schrijfster Roxane van Iperen deze geregisseerde kwetsbaarheid ‘de meest cynische en giftige mindfuck van deze tijd’.
Emotionele incontinentie
Volgens Vonk is het overigens niet verstandig om álles maar te uiten, op elk willekeurig moment. Om je baas in te lichten over je mislukte Tinder-date. Of de buurvrouw voor rotte vis uit te maken omdat je haar gewoon niet mag.
Vonk: ‘Tegenwoordig lijken we te denken dat we pas ‘echt’ zijn als we alles eruit gooien, al onze gevoelens laten zien. Die emotionele incontinentie vind ik heel ongezond. Het is infantiel om al je gevoelens ongecensureerd eruit te knallen.
Emoties zijn veranderlijk en gaan voorbij. Iedereen die zich weleens door z’n gevoelens heeft laten meeslepen, weet dat je er de volgende dag heel anders tegenaan kunt kijken.’
Dat het geen goed plan is om zomaar alles met iedereen te delen, heb ik zelf ook gemerkt. Toen ik met zeven weken een miskraam had gehad, begon ik dat lukraak met mensen te delen. In vriendengroepen, onder collega’s, op feestjes.
Mijn emoties en hormonen klotsten alle kanten op en ik moest er gewoon over praten. Toen ik op een bruiloft tegen een kennis begon over mijn misgelopen zwangerschap, keek hij me met grote ogen aan. Ik weet niet precies waar het misging.
Maar ergens tussen ‘de eerste keer raak’ en ‘een bloedprop die ik uit de toiletpop viste omdat ik dacht dat het een foetus was’, zag ik hem achteruit deinzen. Hij rende nog net niet weg. Toen ik klaar was met mijn verhaal, kon hij maar één ding uitbrengen: ‘Waarom vertel je me dit?’
Er is een aantal ongeschreven regels die je dus maar beter in acht kunt nemen voordat je iets kwetsbaars met iemand deelt. Zo moet de zelfonthulling kloppen bij de relatie die je met iemand hebt.
Een handige vuistregel: hoe closer je met iemand bent, hoe meer je over jezelf kunt vertellen. Als je intimiteiten deelt met mensen die je amper kent, dan kunnen ze je gaan zien als onzeker of ‘niet helemaal in orde’, schrijft Jack Schafer, hoogleraar psychologie in zijn boek The like switch.
Details over een miskraam kun je dus wel met vrienden delen, maar niet met vage kennissen op een bruiloft. Ook Bohré adviseert om je kwetsbaarheden niet aan de grote klok te hangen.
‘Je hoeft niet in verbinding te staan met zeven miljard mensen. Toen ik laatst in Zeeland was, zag ik een bordje van Natuurmonumenten met Kwetsbaar gebied! Niet betreden. Dat vond ik zo’n mooie metafoor.
In natuurgebieden mag de boswachter komen, en misschien een groepje onder begeleiding, maar het is niet de bedoeling dat iedereen daar met z’n grote voeten overheen gaat stampen. In je persoonlijke leven is het net zo.
Wees begrensd en kieskeurig in wat je aan wie laat zien. Als jij twee of drie mensen hebt bij wie je terechtkunt met jouw verhaal, dan mag je jezelf een gelukkig mens noemen.’
Bronnen o.a.: K. Huang e.a., Mitigating malicious envy. Why successful individuals should reveal their failures, Journal of Experimental Psychology: General, maart 2019 / J. Schimel e.a., Being accepted for who we are. Evidence that social validation of the intrinsic self reduces general defensiveness, Journal of Personality and Social Psychology, 2001 / B. Brown, De moed van imperfectie, A.W. Bruna, 2013 / R. Vonk, Menselijke gebreken voor gevorderden, Scriptum, 2011
Bron: Mitigating malicious envy. Why successful individuals should reveal their failures, Journal of Experimental Psychology: General, april 2019
Kwetsbaar op het werk
Als je denkt dat openheid alleen heilzaam is voor vriendschappen en liefdesrelaties, dan heb je het mis. Ook in zakelijke gesprekken wordt het (tot op zekere hoogte) gewaardeerd, zoals blijkt uit een recente studie van Harvard Business School.
Ondernemers die meededen aan een pitchwedstrijd, waarin ze in twee minuten hun eigen start-up moesten presenteren aan nieuwe investeerders, kregen na hun eigen pitch een nep-pitch van een zogenaamde andere deelnemer te horen.
In deze nep-pitch vertelde een ondernemer trots over grote klanten als Google die hij had binnengehaald, en dat hij in zijn eentje het marktaandeel in een jaar met tweehonderd procent had weten op te krikken.
In de andere nep-pitch deelde de ondernemer – naast ditzelfde megasucces – ook dat hij niet altijd succesvol was geweest, en dat hij vaak was afgewezen door potentiële klanten. De laatste tactiek bleek een schot in de roos.
De ondernemer die óók over zijn worstelingen vertelde, riep minder jaloezie op, en werd gezien als inspirerend, benijdenswaardig en succesvol.
