Hoe kneedbaar is het brein?

In de hersenwetenschappen gaat deze vraag over ‘plasticiteit’ van de hersenen. Plasticiteit van de hersenen is de mate waarin de hersenen plastisch of kneedbaar zijn. De plasticiteit van de hersenen is niet voor alle delen gelijk, maar ook niet voor functies van de hersenen en ook niet in alle perioden van ons leven.

Plasticiteit van de hersenen door de jaren heen

Als we geboren worden moeten de hersenen nog erg veel leren en zijn ze dus erg plastisch. De hersenen zijn op bepaalde momenten van hun groei gevoelig voor stimulatie van buitenaf, en zijn dus in die periode erg plastisch. Zo zijn ze erg gevoelig voor taal tussen het 2de en 14de levensjaar en veranderen de hersenen erg gemakkelijk en veel onder invloed van geluid en gesproken taal. Buiten deze periode zijn ze minder gevoelig. Dat ondervinden we bijvoorbeeld als we op volwassen leeftijd een nieuwe taal moeten leren.

Het verlies van vaardigheden bij hersenletsel of een hersenziekte

Als we deze functies op het juiste moment geleerd hebben, en er ontstaat een hersenziekte of hersenbeschadiging dan kunnen deze geleerde functies of vaardigheden (gedeeltelijk) verloren gaan. Dit kan ook bij multipele sclerose (MS). Bij MS wordt de vettige, isolerende laag rond de zenuwvezels afgebroken. Deze laag wordt myeline genoemd: myeline zorgt ervoor dat de snelheid waarmee de zenuwvezels prikkels geleiden verhoogd wordt.

Als de myeline verdwijnt kunnen, afhankelijk van de plaats, allerlei moeilijkheden in het functioneren ontstaan. Zoals moeilijker bewegen. Deze myeline is daar echter voorgoed beschadigd, en er gaan geen andere zenuwbanen naar die plaats toe. Het is dus niet mogelijk om dit door andere delen te laten overnemen.

Herstellen kan niet, compenseren kan (mogelijk) wel

De enige mogelijkheid in die gevallen is dat de beperkingen worden gecompenseerd. Zo kan je bij loopstoornissen compenseren door:

1. het looptempo aan te passen;
2. de afstand te verkleinen;
3. krukken, een looprek, rollator, of zelfs een rolstoel te gebruiken.

Je herstelt hiermee niet de stoornis, maar je verkleint de beperking door te compenseren.