De kracht van dankbaarheid

Dankjewel zeggen als je partner boodschappen heeft gedaan. Je gelukkig prijzen met die fijne collega, met het dak boven je hoofd en het verse kopje koffie voor je neus. We weten wel dat het ‘goed’ is om dankbaar te zijn, maar in de waan van de dag schiet het er vaak bij in.

Toch is het voelen en tonen van dankbaarheid een van de eenvoudigste manieren om je in korte tijd een stuk gelukkiger te voelen, om stress te verlagen en om je sociale contacten te laten bloeien.

De kracht van dankbaarheid

Dankbaarheid wordt ook wel het paradepaardje van de positieve psychologie genoemd. De Amerikaanse psycholoog Martin Seligman, grondlegger van deze stroming, hield in 1998 een beroemd geworden speech waarin hij opriep meer onderzoek te doen naar wat mensen gelukkig maakt in plaats van naar psychische stoornissen.

Sindsdien zijn er duizenden onderzoeken gedaan naar eigenschappen als doorzettingsvermogen, wijsheid, tevredenheid en zelfvertrouwen. Dankbaarheid springt daaruit, doordat ze zulke grote en duidelijk positieve effecten heeft op onze gezondheid, ons geluksgevoel en onze relaties.

Voor een deel zit dankbaarheid in onze persoonlijkheid: de een is van nature meer geneigd om zijn zegeningen te tellen dan de ander. Mensen die hoog scoren op een dankbaarheidstest zijn over het algemeen gelukkige mensen, zo wordt duidelijk uit vele onderzoeken.

Ze hebben vaker positieve emoties, zijn tevredener met hun leven en hebben positieve verwachtingen van de toekomst. Tegelijkertijd hebben ze minder gevoelens van angst en depressie.

Ze zijn bovendien prettige mensen om mee om te gaan: ze zijn aardiger, empathischer, vergevingsgezind, behulpzaam, niet snel jaloers en niet-materialistisch ingesteld.

Je kunt het leren

Nu is er altijd een kip-ei-vraag bij dit soort samenhang: maakt dankbaarheid wel echt gelukkiger, of hebben gelukkige mensen gewoon meer reden tot dankbaarheid? Toch lijkt het erop dat dankbaarheid eerder een oorzaak van geluk is dan een gevolg.

Verschillende onderzoeken hebben laten zien dat wanneer proefpersonen via oefeningen een toename in dankbaarheidsgevoelens kregen, dit leidde tot een toename in geluk en welzijn.

Het goede nieuws is hiermee dat een dankbare levenshouding is aan te leren. Van twee dankbaarheidsoefeningen is bewezen dat ze gevoelens van dankbaarheid kunnen vergroten – ook in moeilijke tijden.

De eerste is een bekende en veelgebruikte oefening. Tel je zegeningen: regelmatig, bijvoorbeeld elke avond of week, in een paar zinnen opschrijven waar je dankbaar voor bent.

Dat kunnen dingen zijn die je hebt meegemaakt – iets lekkers gegeten, een meevaller, iemand hield de deur voor je open – of grotere levensgebieden, zoals je fijne jeugd of je lieve partner. Deze oefening blijkt nog beter te werken als je deze lijstjes vervolgens uitwisselt en bespreekt met iemand anders.

De tweede oefening is minder bekend, maar heeft zelfs een nog krachtiger effect: schrijf een dankbaarheidsbrief aan iemand die ooit iets voor je heeft gedaan of betekend, maar die je daarvoor nooit echt hebt bedankt. Vervolgens lees je de brief voor aan deze persoon.

Van de dapperen die dat doen krijgt de overgrote meerderheid een groot geluksgevoel, dat minstens een maand aanhoudt. Het onmiddellijke effect van deze oefening is groter dan bij welke andere oefening ook uit de positieve psychologie.

En nóg beter is het om dit vaker te doen: in onderzoek waarin de proefpersonen drie weken lang elke week een brief verstuurden, stapelde het geluk zich op naarmate er meer brieven de deur uit waren.

Authentiek en welgemeend

Deze oefeningen werken zo goed omdat ze je trainen om het goede in je leven te zien, zegt de gerenommeerde dankbaarheidsonderzoeker Philip Watkins van de Eastern Washington-universiteit. Dankbaarheid werkt als een vergrootglas: het vergroot de goede dingen uit.

Daarnaast maakt zo’n oefening je er beter van bewust welke dingen en mensen belangrijk voor je zijn. Daardoor ben je geneigd daar meer aandacht en tijd aan te besteden, met een fijner leven als gevolg.

Om deze manier van kijken in je leven in te bedden is het volgens Watkins wel nodig om regelmatig dergelijke oefeningen doen.

Is het dan niet een beetje egoïstisch: anderen te bedanken zodat je zelf gelukkig wordt? Het werkt dan ook alleen als het een authentiek gevoel is, zegt Watkins, en als je het echt meent.

En is dankbaarheid inderdaad authentiek en welgemeend, dan kan ze een welkome opsteker zijn voor de ontvanger, zo blijkt.

Een simpel bedankje voor hun hulp maakte al dat proefpersonen zich sociaal waardevol gingen voelen: ze ervoeren dat hun inspanningen ertoe deden en werden gewaardeerd door anderen. Ze waren vervolgens dubbel zo vaak geneigd om weer te helpen als wanneer ze geen bedankje hadden gekregen.

‘Een opkikker voor relaties,’ zo noemt de Amerikaanse onderzoekster Sara Algoe dankbaarheid dan ook. In haar onderzoek bleken partners zich duidelijk beter te voelen over zichzelf en hun relatie op dagen dat hun geliefde hen voor iets had bedankt. ‘Als iemand je bedankt, voel je je gezien en gewaardeerd.’ Zo straalt dankbaarheid niet alleen af op jezelf, maar op je hele omgeving.