Een gedesorganiseerde hechtingsstijl: dit is het en zo ga je ermee om

Een hechtingsstijl beschrijft hoe mensen relaties aangaan, onderhouden en beleven, gebaseerd op eerdere ervaringen. Je stijl bepaalt hoe je omgaat met nabijheid, intimiteit, vertrouwen en afhankelijkheid in relaties.

Psychologen John Bowlby en Mary Ainsworth zijn de grondleggers van de hechtingstheorie. Deze theorie werd aanvankelijk vooral gebruikt in de context van ouder-kindrelaties.

Cindy Hazan, hoogleraar psychologie aan Cornell University en Philip Shaver, hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Californië, deden vervolgonderzoek. Hieruit bleek dat de hechtingstheorie ook toepasbaar is op de relatie tussen twee geliefden.

Wat is een gedesorganiseerde hechtingsstijl?

Ongeveer 5 procent van de mensen in onze samenleving heeft een combinatie van een angstige en vermijdende hechtingsstijl. Dit noem je een gedesorganiseerde hechtingsstijl, ook wel bekend als angstig-vermijdende hechting.

Het is volgens de hechtingstheorie een vorm van onveilige hechting die wordt gekenmerkt door tegenstrijdige gedragingen en emoties in relaties. Mensen met deze hechtingsstijl hebben een negatieve kijk op zichzelf en anderen en voelen zich niet waardig.

Ze gaan ervan uit dat ze geen steun zullen krijgen. Daarom zijn ze bang om op een ander te vertrouwen, ondanks dat ze verlangen naar een hechte relatie. Ze twijfelen aan de liefde van hun partner én worden ongemakkelijk van nabijheid en intimiteit. Dit leidt tot verwarrend gedrag, zoals het aantrekken en afstoten van anderen.

In tegenstelling tot een relatie waarbij sprake is van veilige hechting, waarbij een gevoel van vertrouwen en emotionele stabiliteit overheerst, worden relaties bij een gedesorganiseerde hechtingsstijl vaak als bron van stress en angst ervaren.

Wat is de oorzaak van een gedesorganiseerde hechtingsstijl?

De gedesorganiseerde hechtingsstijl ontstaat volgens John Bowlby vaak in de vroege kindertijd door inconsistente of zelfs traumatische interacties met verzorgers. Bijvoorbeeld:

• Trauma of mishandeling: Kinderen die fysiek, emotioneel of seksueel misbruikt zijn, ontwikkelen vaak deze hechtingsstijl. De verzorger is zowel een bron van veiligheid als van angst. Dit leidt volgens Dr. Allan Schore, klinisch professor aan UCLA Medicine School, tot innerlijke conflicten. Schore bespreekt in het boek Healing Trauma – Attachment, Mind, Body & Brain hoe zulke ervaringen bijdragen aan verstoorde hechtingspatronen.
• Emotionele verwaarlozing: Wanneer ouders onvoorspelbaar reageren of emotioneel niet beschikbaar zijn, kan dit volgens psychologen Mary Main en Judith Solomon leiden tot gevoelens van onzekerheid over intimiteit en afstand.
• Inconsistent gedrag van de verzorger: Ouders die soms liefdevol zijn en soms afstandelijk of vijandig, creëren een onvoorspelbare omgeving voor het kind. De impact hiervan werd uitgebreid onderzocht door Mary Ainsworth in haar Strange Situation-experiment.

Latere ervaringen, zoals een gewelddadige relatie of ander trauma, kunnen ook bijdragen aan het ontwikkelen van deze hechtingsstijl op volwassen leeftijd.

Volgens sociaal psycholoog Pieternel Dijkstra, auteur van het boek Omgaan met hechtingsproblemen, kunnen ingrijpende gebeurtenissen zoals vreemdgaan of verlies leiden tot een verschuiving naar onveilige hechting, zoals de gedesorganiseerde hechtingsstijl.

Wat zijn de kenmerken van een gedesorganiseerde hechtingsstijl?

Mary Main en Judith Solomon deden onderzoek naar de gedesorganiseerde hechtingsstijl en signaleerden een aantal specifieke kenmerken. Mensen met een gedesorganiseerde hechtingsstijl vertonen vaak de volgende gedragingen en emoties:

• Tegengestelde verlangens
  Mensen met een gedesorganiseerde hechtingsstijl zoeken nabijheid, maar anticiperen erop dat ze geen steun zullen krijgen. Dit kan leiden tot tegenstrijdigheden, zoals het intens verlangen naar intimiteit, maar tegelijkertijd angstig reageren en afstand nemen. In een romantische context kan dit zich uiten in wisselend gedrag, waarbij iemand de ene keer veel bevestiging zoekt en de andere keer afstandelijk of terughoudend is.
• Angst voor afwijzing
  Er is sprake van een diepgewortelde angst om verlaten te worden, wat kan resulteren in jaloers of controlerend gedrag. In een relatie kan dit leiden tot overdreven controle, zoals vaak vragen waar de partner is of met wie ze tijd doorbrengen. Vaak ervaren mensen met deze hechtingsstijl ook hogere stressniveaus in intieme relaties.
• Moeite met vertrouwen
  Zowel zichzelf als anderen vertrouwen kan moeilijk zijn, wat leidt tot constante twijfels over relaties. Iemand met deze hechtingsstijl kan bijvoorbeeld moeite hebben om complimenten van een partner te accepteren, omdat ze twijfelen aan de oprechtheid ervan. Dit kan zorgen voor situaties waarin ze zichzelf emotioneel terugtrekken, zelfs wanneer de ander juist steun probeert te bieden.
• Vermijdend gedrag
  Ondanks hun verlangen naar intimiteit, vermijden ze vaak diepe emotionele connecties uit angst voor pijn. Dit gedrag kan zich bijvoorbeeld uiten in het vermijden van gesprekken over gevoelens of het abrupt afbreken van een relatie zodra deze te serieus of intiem wordt. In dagelijkse interacties kan dit eruit zien als emotioneel terugtrekken of ontwijkend gedrag tijdens conflicten.
• Moeite met emoties reguleren
  Volgens onderzoek kunnen mensen met een gedesorganiseerde hechtingsstijl intense emotionele uitbarstingen hebben of zich juist volledig afsluiten. Ze kunnen bijvoorbeeld tijdens een meningsverschil plotseling boos worden en dingen zeggen waar ze later spijt van hebben, of juist abrupt het gesprek afkappen. Dit soort reacties kunnen relaties belasten, omdat het voor partners of vrienden moeilijk is om te begrijpen wat er speelt.

Hoe kun je een gedesorganiseerde hechtingsstijl veranderen?

Hoewel een hechtingsstijl diepgeworteld is, zijn er verschillende manieren om deze te veranderen.

Pieternel Dijkstra zegt hier bijvoorbeeld over: ‘Allereerst moet je je bewust worden van je hechtingsstijl. Wie in staat is om bij zichzelf typisch gedesorganiseerd gedrag te herkennen, kan zichzelf daarin verbeteren.’ Je leert dan om je niet direct vol in een relatie te storten, maar het stap voor stap op te bouwen. Op die manier kun je een benauwd gevoel voorkomen.

Daarnaast zegt Dijkstra dat werken aan je zelfvertrouwen helpt. Oefeningen gericht op mindfulness en zelfreflectie kunnen ondersteunend werken. Hoe minder zelfkritiek je hebt, hoe beter je in staat bent om gezondere relaties op te bouwen. Kom je dan toch iemand tegen die onbetrouwbaar blijkt, dan stort je leven niet helemaal in. Dat kun je ook doen als je aan het daten bent en merkt dat je steeds op de verkeerde types valt.

Heb je momenteel een relatie? Bespreek je angsten en behoeften openlijk met je partner. Emotionele openheid is volgens (de inmiddels overleden) Dr. Sue Johnshon, grondlegger van Emotionally Focused Therapy, van groot belang bij het hertstellen van hechtingsproblemen. Door open te communiceren over angsten en behoeften, vergroot je het wederzijds begrip, wat helpt bij het ontwikkelen van een veilige hechting.

Aangezien een gedesorganiseerde hechtingsstijl vaak voortkomt uit trauma’s, kan het ook goed zijn om professionele hulp te zoeken. Een therapeut kan je helpen om oude patronen te doorbreken en gezondere copingmechanismen te ontwikkelen.

Wil je weten wat jouw hechtingsstijl is? Doe de test.

Bronnen o.a.: John Bowlby, Attachment and Loss, 1969 / Mary Ainsworth, Strange Situation-procedure, 1970 / Cindy Hazan en Philip Shaver, Romatic Love Conceptualized as an Attachment Process, 2007 / Mary Main & Judith Solomon, Discovery of an insecure-disorganized/disoriented attachment pattern, 1986 / Dr. Allan N. Schore, Early relational trauma, disorganized attachment, and the development of a predisposition to violence, in the book Healing Trauma: Attachment, Mind, Body, and Brain, D. Siegel & M. Solomon (eds.), 2003 / Sue Johnson, Hold Me Tight: Seven Conversations for a Lifetime of Love, 2008 / Philip R. Shave & Mario Mikulincer, Adult attachment strategies and the regulation of emotion, 2007.