Het is nooit te laat: op latere leeftijd in therapie

Oudere volwassenen met autisme of ADHD, een persoonlijkheidsstoornis of trauma: psychotherapeuten Rosalien Wilting en Arjan Videler zien ze dagelijks in hun praktijk waar ze exclusief 60-plussers behandelen (en soms iets jongere volwassenen).

We worden steeds ouder, maar op latere leeftijd hulp zoeken voor mentale klachten is nog lang geen vanzelfsprekendheid, weten Wilting en Videler. De vraag die hun het meest wordt gesteld: op mijn leeftijd in therapie gaan, heeft dat nog wel zin?

Het idee dat mensen naarmate ze ouder worden toch niet meer kunnen veranderen, is wijdverbreid, vertellen ze – én onjuist. Het gevolg: ouderen zoeken zelden zelf hulp bij mentale klachten.

‘Vaak worden klachten gesust door medicatie voor te schrijven,’ zegt Wilting. ‘Zonde, want goede therapie kan juist bij deze doelgroep veel medicijngebruik voorkomen.’

Voor oudere volwassenen van kleur lijkt de drempel zo mogelijk zelfs nóg hoger, want die zien Videler en Wilting vrijwel nooit in hun praktijk. Daarvoor heeft transcultureel psycholoog Consuela Esseboom wel een verklaring.

‘De eerste generatie migrant denkt vaak: een psycholoog, daar ga je toch naartoe als je gek bent?’ merkt ze in haar werk en in de Surinaams-Nederlandse gemeenschap waarvan ze deel uitmaakt. ‘Ze praten liever met een geestelijke of met gerespecteerde ouderen in hun gemeenschap.

Daarbij beschouwen ze therapie vaak helemaal niet als oplossing voor hun problemen; mentaal gezond blijven gaat voor hen veel meer over de relatie met je ouders goed houden, maatschappelijk succesvol zijn of de juiste kruiden eten, en je leven analyseren met een psycholoog valt daar niet onder.’

Positieve veranderingen

Maar hulp zoeken heeft ook op latere leeftijd wel degelijk zin. Onderzoek laat zien dat therapie op oudere leeftijd minstens zo goed werkt als in je jongere jaren. Een conclusie die Videler en Wilting, die al meer dan dertig jaar oudere volwassenen behandelen, elke dag bevestigd krijgen in hun praktijk.

Neem de tachtigjarige die Videler in behandeling had. ‘Ze had een fors trauma en persoonlijkheidsproblematiek,’ vertelt hij. ‘Haar kleindochter had haar overgehaald om hulp te zoeken, maar zelf dacht ze eigenlijk dat er niets aan te doen was. Ze wilde vooral niemand tot last zijn.

Uiteindelijk hebben we Narratieve Exposure Therapie met haar gedaan, waarbij we haar levensgeschiedenis optekenden en bespraken, inclusief de traumatische aspecten. Het gevolg: ze ging beter slapen, nare herbelevingen verdwenen en haar kijk op zichzelf veranderde ten positieve.’

Het is nog wel de vraag wat de drempel om op latere leeftijd hulp te zoeken kan verlagen. We moeten het taalgebruik eromheen aanpassen, stelt Esseboom. ‘Binnen mijn Surinaams-Nederlandse familie haken ouderen meteen af als je over een psycholoog begint.

Maar als ze horen dat de dochter van Sandra – zo heet mijn moeder – mensen helpt om overeind te blijven nadat ze iets ingrijpends hebben meegemaakt, klinkt dat al veel aantrekkelijker. Daarbij kan het helpen als kinderen of kleinkinderen hun ouders of grootouders aanmoedigen, bijvoorbeeld door uit te leggen wat een therapeut doet en wat je eraan hebt.’

Nieuw narratief

Bij veel oudere volwassenen gaat het uiteindelijk vooral om het nieuwe narratief dat een behandeling kan bieden, vertellen Wilting en Videler. Je eigen geschiedenis analyseren en herschrijven heeft tot gevolg dat mensen zichzelf en hun omgeving beter gaan begrijpen.

Ook een officiële diagnose kan daarbij van grote waarde zijn. ‘Een diagnose kan helpen om met zachtheid naar jezelf te kijken en in perspectief te plaatsen waarom de dingen zijn gelopen zoals ze gingen,’ zegt Wilting. ‘En om bepaalde dingen anders te gaan doen, want te laat is het nooit.’