Hoe laat je je angsten los?

‘Ik wil voor eens en altijd van die angst af.’ Ik kijk in de strijdlustige, vastberaden ogen van een van de deelnemers aan mijn training. Ze vertelt me dat ze bereid is om te vechten en dat ze niet op zal geven voordat alle beren op haar weg gillend het bos in zijn gerend.

Ik vertel haar dat ik in dat geval slecht nieuws voor haar heb. Dat ze waarschijnlijk nooit van haar angst af zal komen, en dat het vechten tegen die angst de problemen misschien juist alleen maar groter maakt. Ik zie haar teleurstelling en ben als therapeut stiekem een beetje blij: de eerste stap op weg naar het loslaten is gezet.

We zijn allemaal opgegroeid met het idee dat vechten en ploeteren uiteindelijk lonen. Als we maar hard genoeg ons best doen, dan hoeven we geen angst of pijn te ervaren, is de gedachte.

Die vechtersmentaliteit zit diep in onze biologie verankerd. Vroeger waren de beren op onze weg echt en moesten we vechten of vluchten om te kunnen overleven. Die manier van reageren zit nog steeds in ons. En dat terwijl onze situatie inmiddels totaal veranderd is.

Kennelijk is angst heel gewoon

De angsten die veel mensen tegenwoordig ervaren zijn erg subjectief. Of je nu bang bent voor spinnen, drukke ruimtes, spreken in het openbaar of het krijgen van een paniekaanval: iedereen is op zijn eigen manier wel ergens bang voor. Kennelijk is het hebben van angst dus heel gewoon. En toch proberen we er met zijn allen weer zo snel mogelijk van af te komen.

Meestal maakt het vechten de angst echter alleen maar groter. Hoe harder je iets onderdrukt, hoe meer ruimte het juist vraagt; probeer maar eens niet aan een witte beer te denken. Vergelijk het met het weggooien van een boemerang: hoe harder je gooit, hoe harder de boemerang uiteindelijk weer naar je hoofd wordt teruggeslingerd.

Het voordeel van vechten is dat je op de korte termijn heel even geen angst hoeft te voelen, vergelijkbaar met het moment dat je de boemerang hebt weggegooid.

Vechten voelt lekkerder dan loslaten

Maar uiteindelijk ontkomen we niet aan onze angst. De ironie van loslaten is dat je juist bereid moet zijn om je angst te omhelzen. Je laat vooral het vechten tegen de angst los en accepteert je angst als een noodzakelijke bijwerking van een uitdagend leven.

Dat is gemakkelijk gezegd, maar vergt nogal wat oefening in de praktijk. De eerste stap is: ervaren dat vechten echt niet werkt. Vechten voelt lekkerder dan loslaten. Of het nu werkt of niet, je dóét tenminste iets. Ervaren dat vechten je uiteindelijk meer angst oplevert is een ongelooflijk belangrijke stap op weg naar het loslaten.

Het is als het doorzien van een verslaving: op de korte termijn voelt het lekker, op de lange termijn weet je dat het je problemen alleen maar groter maakt. Als je durft te ervaren dat het niet werkt wat je doet, maak je de weg vrij voor wat wél werkt.

Laat angst in je leven toe

Dat is de tweede stap: maak van je angst je beste vriend. Als je eenmaal hebt ervaren dat je dus kennelijk nooit van je angst af zult komen, ben je dan bereid om je angst in je leven toe te laten?

Dat klinkt als een zwak alternatief voor het vechten, maar niets is zo krachtig als het actief omhelzen van alles wat je eigenlijk niet wilt ervaren. Als je van jezelf bang mag zijn terwijl je een voordracht houdt, terwijl je in die drukke ruimte staat en terwijl je hart zo tekeergaat, misschien ervaar je dan dat je ook samen met je angst prima kunt functioneren.

Als je de strijd met je angst niet langer voert, is er geen strijd meer en kun je alles gaan doen wat je al die tijd al had willen doen.

Online training loslaten

Gijs Jansen is psycholoog en Acceptance and Commitment-therapeut. Samen met Psychologie Magazine maakte hij de online training ‘Leer loslaten’.