Gaslighting is een vorm van emotionele manipulatie waarbij iemand je aan je eigen waarneming, herinneringen of gevoelens laat twijfelen. Gelukkig zijn er manieren om hier effectief op te reageren, zegt psycholoog Susan Forward in haar boek Mothers who can’t love: a healing guide for daughters. Ze ontwikkelde scripts voor ‘niet-defensieve communicatie’. Dit houdt in dat je kalm en neutraal reageert op gaslighting en manipulatief gedrag, zodat je je grenzen bewaakt zonder in een emotionele strijd verzeild te raken.
Waarom niet-defensieve communicatie?
Bij gaslighting schieten mensen vaak in de verdediging, maar dat is niet altijd de beste aanpak. Verdedigen impliceert namelijk dat jullie tegenover elkaar staan als vijanden en dat de opmerkingen van de gaslighter een aanval zijn. Dit kan snel leiden tot escalatie en onbegrip. En juist die escalatie kan je weer aan jezelf doen twijfelen — je wilt immers het conflict oplossen en bent daardoor geneigd water bij de wijn te doen of je eigen standpunt in twijfel te trekken.
In plaats daarvan: gun de gaslighter zijn standpunten, maar ga er niet in mee. Door stevig vast te houden aan je eigen realiteit, blijf je staande in het gesprek.
Zo reageer je op bekende gaslighting tactieken:
Dreigementen en rampzalige voorspellingen
Gaslighters gebruiken dreigementen of schuldgevoelens om je onder druk te zetten. Denk aan uitspraken als:
-
“Als jij niet voor me zorgt, kom ik in de goot terecht.”
-
“Je maakt dit gezin kapot.”
-
“Daar zul je spijt van krijgen.”
Hoe je hierop kunt reageren:
-
“Ik weet dat je nu heel boos bent. Laten we er nog eens over praten als je wat rustiger bent.”
-
“Dat is jouw keuze.”
Door kalm en neutraal te blijven, voorkom je dat je in een emotionele discussie terechtkomt en geef je de verantwoordelijkheid terug aan de ander.
Schelden, etiketten plakken en negatieve oordelen
Soms probeert iemand je zelfvertrouwen te ondermijnen met beledigingen of manipulatieve oordelen, zoals:
-
“Ik kan niet geloven dat je zo egoïstisch bent.”
-
“Ik dacht echt dat jij anders was dan anderen.”
-
“Je denkt alleen maar aan jezelf. Je houdt nooit rekening met mij.”
Hoe je hierop kunt reageren:
-
 “Je hebt recht op je eigen mening.”
-
 “Het spijt me dat je van streek bent.”
Deze antwoorden halen de angel uit de aanval, zonder dat je in de verdediging schiet.
Antwoorden op manipulatieve ‘waarom’ en ‘hoezo’ vragen
Sommige mensen proberen je een schuldgevoel aan te praten door je keuzes in twijfel te trekken met vragen als:
-
“Hoe kun je me dit aandoen?”
-
“Wat bezielt je?”
-
“Waarom wil je mijn leven verpesten?”
-
“Waarom maak je er zo’n punt van?”
Hoe je hierop kunt reageren:
“Ik wist dat je er niet blij mee zou zijn, maar zo ligt het nu eenmaal.”
“Ik bedoel het niet kwaad, we willen gewoon verschillende dingen.”
“We zien de dingen anders.”
In de greep van gaslighting: 7 ervaringsverhalen | Podcast
Lees verderHiermee blijf je bij je standpunt zonder je te laten meeslepen in een discussie.
Oefenen en tips
Om op zo’n manier te reageren kan moeilijk zijn en vereist oefening. Psychoanalyticus Robin Stern geeft als tip dat het kan helpen om je gesprekken letterlijk uit te schrijven. Zo krijg je inzicht in hoe jullie met elkaar communiceren.
Stel, je vraagt je partner waarom hij bij je ouders zo stil is en hij antwoordt dat hij het prima vindt, maar dat jouw stress na elk bezoek misschien een teken is dat jullie minder vaak moeten gaan. Dit verschuift de focus van zijn gedrag naar jouw reactie, terwijl dat oorspronkelijk niet het onderwerp was. Door zulke patronen op papier te zien, wordt duidelijk hoe de dynamiek in jullie gesprekken werkt.
Twijfel je alsnog? Leg het gesprek dan eens voor aan een derde, zoals een goede vriend. Iemand met meer afstand kan vaak objectiever beoordelen of een opmerking terecht is of dat er sprake is van verdraaien en manipuleren.
