Gezondheidspsycholoog Kelly McGonigal: ‘We zouden positiever naar stress moeten kijken’

Stress is giftig. Jarenlang verkondigde gezondheidspsycholoog Kelly McGonigal zelf ook niet anders in haar workshops, onderzoek en artikelen. Tot een onderzoek in 2011 haar kijk op stress volledig op zijn kop zette.

Wat was er nieuw aan de uitkomsten van dit stressonderzoek?

‘Dat het effect van stress op je gezondheid beïnvloed wordt door hoe je dénkt over stress. Gezondheidswetenschapper Abiola Keller had aan dertigduizend volwassenen in de VS gevraagd: “Hoeveel stress heb je het afgelopen jaar ervaren?” en ook: “Geloof je dat stress slecht is voor je gezondheid?” Na het acht jaar durende onderzoek bleek dat de meest gestreste mensen 43 procent meer kans hadden om te sterven. Maar: die hoge sterftecijfers golden enkel voor mensen die ervan overtuigd waren dat stress gevaarlijk is.
Mensen die veel stress ondervonden maar stress niet als gevaarlijk beschouwden, hadden geen hogere kans om te sterven. Sterker nog: ze liepen zelfs het laagste risico, lager nog dan de mensen met de minste stress! Dat was voor mij een weksignaal: we moeten anders naar stress gaan kijken.’

U kreeg meteen kritiek: u zou suggereren dat het iemands eigen schuld is als hij overlijdt aan stress. Had hij maar positiever moeten denken.

‘Ik vind het angstaanjagend dat veel mensen mijn TED-talk op die manier interpreteren. Daarmee zouden we wéér iets gecreëerd hebben om je zorgen over te maken: dat je nog weleens dood zou kunnen gaan aan je eigen overtuigingen! Ik wil mensen uitnodigen om juist die angstige manier van denken los te laten. Mijn punt is dat we vrij zijn in de manier waarop we op stressvolle omstandigheden reageren. We hebben er meer controle over dan we denken. Als we die haatrelatie met stress laten gaan, kunnen we onze stresservaringen veranderen in iets wat heelt of ons kracht geeft.’

Hoe kan stress helend zijn of kracht geven?

‘Stress hangt bijvoorbeeld samen met onze vaardigheid om zin te geven aan het leven; een belangrijke voorwaarde voor geluk en gezondheid. Dingen die behoorlijk stressvol kunnen zijn – neem het ouderschap – kunnen tegelijkertijd de dingen zijn die het leven betekenis geven. Zo kan stress dus ook een bron zijn van groei en verbondenheid met anderen.

Is het niet een beetje flauw, naast al dat onderzoek dat laat zien hoe een teveel aan cortisol door chronische stress je hersencellen afbreekt?

‘Iedereen heeft het altijd alleen maar over dat cortisol, dat bij een voortdurende vecht-of-vluchtrespons inderdaad schadelijk is. Maar dat is maar één soort stressrespons. In mijn boek laat ik het wetenschappelijke bewijs zien voor het feit dat ons stresssysteem een heel repertoire heeft aan reacties op stress – ook gezonde. Als je bijvoorbeeld wordt uitgedaagd, groeit je zelfvertrouwen en kom je in actie. Doordat je meer van de stresshormonen DHEA en testosteron aanmaakt, stimuleer je de groei van hersencellen en worden ontstekingen tegengegaan. Welke factoren bepalen op welke verschillende manieren het lichaam allemaal kan reageren op stress, wordt pas de laatste tien jaar onderzocht.’

Zou het kunnen dat de mensen die positieve effecten ondervinden van stress, van zichzelf al heel veerkrachtige mensen zijn?

‘Veerkracht is constant aan verandering onderhevig. Je veerkracht wordt sterk beïnvloed door de vraag of je sociale steun kunt vinden, maar ook door het verhaal dat je jezelf vertelt over je leven, door je mindset – kan ik veranderen of staat alles vast? – en door beweging, door de zin die je kunt geven na nare gebeurtenissen. Ik denk dat veerkracht geen persoonlijkheidstrek is, geen gegeven.’

Dat is wel wat door een grote groep stress-onderzoekers is vastgesteld.

‘Ik vind dat te stellig, en schadelijk. Ook je persoonlijkheid verandert met de tijd. Er worden bergen onderzoeken gepubliceerd over de plasticiteit van het brein en het nut van sport, meditatie en een sociaal netwerk om het brein positief te beïnvloeden. Dat onderzoek laat zien dat we de manier waarop we reageren op stress kunnen veranderen. De overtuiging dat je de capaciteit hebt om veerkrachtig te worden, helpt daarbij.’

Deze onderzoekers zeggen: omgaan met stress is echt moeilijker voor mensen met weinig veerkracht.

‘En welke oplossing suggereren ze dan voor die mensen? Om stress maar zoveel mogelijk te vermijden? Nou als er één manier is om je veerkracht nog verder te verlagen, dan is het wel stress vermijden.
Natuurlijk ben ik het ermee eens dat stress voor sommigen moeilijker te hanteren is dan voor anderen. Maar sommige psychologen zijn bang om mensen te vertellen dat het mogelijk is om veerkrachtig te worden of te groeien door stress. Eentje schreef me: “Wat jij zegt is technisch kloppend, maar het is gevaarlijk. Je geeft mensen toestemming om stressvolle levens te leiden en daar niks aan te doen.” Maar het leven ís stressvol. En het soort stress dat mensen het meest overspoelt, is juist de stress waar ze geen controle over hebben. Dus als je mensen vertelt: je leven is te stressvol, je moet jezelf ertegen beschermen want het is levensgevaarlijk, dan eindig je met totale machteloosheid. Mensen gaan denken: o jee, mijn ouders gaan achteruit, maar ik kan ze niet verzorgen want de stress die dat geeft is dodelijk voor mij. Welke invloed hebben mensen dan nog op hun leven?’

Is het een kwestie van kiezen, welk verhaal je vertelt?

‘In de wetenschap kun je argumenten voor bijna alles vinden. En het onderzoek naar stress levert uiteenlopende resultaten op. Wat je kiest om uit te leggen, heeft invloed op het welzijn van mensen. En ik ben echt geen idioot, hoor, als jij een uur wilt praten over hoe schadelijk stress is, kan ik je dat haarfijn uitleggen. Maar ik realiseer me dat het niet helpt als we alleen die kant van het verhaal laten zien. Met die kennis onderdruk je de gezonde instincten die ook horen bij stress: zin geven, in actie komen, je ontwikkelen, sterker worden. Die zijn óók gewoon ingebouwd in ons systeem. Dat is wat het stress-mindset-effect is: je kunt ervoor kiezen om je aandacht te richten op de positieve kanten.’

Een goede coach kan je verder helpen

Zou je graag meer rust in je leven willen? Beter leren omgaan met stress gaat gemakkelijker met een goede coach. Op Coachfinder.nl vind je gratis en eenvoudig gekwalificeerde coaches die je verder kunnen helpen. Gebruik ons slimme matchingssyteem om de coach te vinden die bij je past of bekijk alle coaches. Het eerste intakegesprek is altijd gratis!