Lara Billie Rense: ‘Ik houd van de term tussenmens’

Ik ben een mens, geen gender

Zonder taal krijgt iets geen vorm of betekenis

‘Toen ik De argonauten las van Maggie Nelson, waarin iemand een relatie heeft met een genderfluïde kunstenaar, leerde ik nieuwe begrippen kennen, zoals ‘non-binair’, ‘trans’ en ‘genderfluïde’. Het boek bracht me in contact met het idee van gelijktijdigheid: je tussen twee polen in begeven in plaats van te moeten kiezen.

Pas toen ik die termen leerde kennen, had ik woorden om uitdrukking te kunnen geven aan wie ik ben. Taal is heel belangrijk. Als je geen woorden hebt voor hoe je je voelt, kun je moeilijk ruimte creëren voor wat er is.

Mijn psycholoog wees me erop dat dingen niet vanzelf veranderen en dat ik dus uiting moest geven aan mijn identiteit, ook naar de buitenwereld. Shit, dacht ik, als radiopresentator kan ik niet zomaar stilletjes mijn naam veranderen.

Ik moest allerlei beslissingen nemen, onder meer over mijn naam: sinds 21 februari 2022 heet ik niet meer Lara, maar Lara Billie. Maar ook over de voornaamwoorden waarmee ik wil worden aangesproken: die en diens. De term ‘tussenmens’ vind ik fijn, maar meestal word ik met mevrouw aangesproken of ze zeggen eerst ‘meneer’ en roepen dan verschrikt: ‘O, pardon, mevrouw!’ Het binaire denken zit zo diep.

Laatst bij studio-opnamen hadden de regisseur en cameramensen het over ‘ze’ in plaats van ‘die’. Vanbinnen voel ik duidelijk dat het niet klopt, maar op zo’n moment laat ik het maar passeren. Toch is het echt belangrijk om inclusievere taal te creëren.

Cis, wit en hetero, dat is de norm. Als je die privileges hebt, is het makkelijk om te zeggen dat nieuwe woorden onzin of onnodig zijn: de taal klopt al met wie je bent. Het is ook een middel om anderen uit te sluiten, dat zie je nu in Amerika.

Iedereen die buiten de bedachte norm valt, moet hard knokken om een beetje ruimte te krijgen en gezien te worden zoals die is. En die strijd is nooit gestreden of af. Het feit dat de woorden die mij representeren in de buitenwereld nu overeenstemmen met een zielsgevoel dat ik al van kleins af aan heb, geeft me ruimte om te bewegen. Dit ben ik. Zo klopt het.’

In tussenruimte kunnen we elkaar ontmoeten

Lara Billie Rense: ‘Ik krijg elke week mailtjes van mensen die mijn boek Een zee van ruimte hebben gelezen en zeggen: ‘Je hebt me zo geraakt’, of: ‘Wat heb ik er veel van opgestoken.’ Dat zijn niet alleen trans of non-binaire personen.

Laatst nog kwam een vrouw naar me toe die vertelde hoeveel ze in het verhaal herkende. Zij wijst haar gender niet af, maar wil wel vrouw zijn op haar eigen voorwaarden in plaats van die van de samenleving. Ze zei: ik ben op zoek naar de ruimte om te zijn wie ik wíl zijn.

Het boek gaat niet alleen maar over mij als non-binair persoon, maar vooral over hoe we als mens naar anderen kijken en hoe we in gesprek kunnen raken met elkaar. Over de schoonheid van tussenruimte.

We zijn als mens geneigd alles in te vullen, standpunten in te nemen, te polariseren. Iedereen is de hele tijd zo luidruchtig zijn mening aan het delen. Dat voelt niet open en vrij, integendeel. Het is juist afgesloten en dichtgetikt.

Door angst zijn veel mensen qua ideeën amper in beweging te krijgen. Ze zitten vast in het hokje van hun eigen gelijk of van een gesloten antwoord of een gesloten vraag.Maar als je durft je open te stellen en in de tussenruimte tussen weten en niet-weten aanwezig te zijn, om elkaar te ontmoeten in twijfel, vragen te stellen in plaats van antwoorden te verzamelen, te observeren en luisteren, stil te zijn, kan er juist veel opbloeien en verbinding ontstaan.

Daar staat het woord tussenruimte voor mij voor: een plek waar je kunt ademhalen in plaats van opgesloten te zitten in een hokje. Die open ruimte is de plek waar ik en hopelijk meer mensen willen zijn.’

Volg je intuïtie

‘Soms voel je iets zo duidelijk dat je er niet omheen kunt. Ik kreeg op een gegeven moment een verlangen om mijn vader weer te zien. We hadden door omstandigheden lange tijd geen contact gehad.

En opeens wist ik, het is tijd, zonder dat ik het heel erg kon beredeneren. Dat deed ik verder ook niet, ik gaf gehoor aan die innerlijke stem en stuurde een kaartje. Mijn vader reageerde meteen. We spraken af en verzoenden ons en twee maanden later was hij dood.

Ik voel enorm veel dankbaarheid voor deze ontmoeting waarbij ik nog steeds niet kan geloven dat het zo gegaan is. Als ik langer had gewacht en geen gehoor had gegeven aan mijn intuïtie dan was het te laat geweest en had ik voor altijd rondgelopen met de vraag: wat als?’

Elk kind heeft recht op zijn eigen afgang

Lara Billie Rense: ‘Als kind besloot ik BZN te playbacken op de lagere school, want ik was helemaal dol op hun nummer Mon amour. Wat ze precies zongen wist ik niet, maar ik sprak een beetje nep-Frans. Met een zelfgemaakte microfoon van een bol aluminiumfolie op een lege wc-rol stond ik als Jan Keizer op het podium. En werd kéíhard uitgelachen om mijn muzieksmaak.

Waarom heeft niemand me tegengehouden, dacht ik achteraf weleens. Maar eigenlijk ben ik blij dat mijn ouders me dit hebben laten doen, dat ik mijn eigen weg heb mogen ontdekken en daarna getroost werd. Natuurlijk was ik superteleurgesteld en vond ik het vreselijk dat ik werd uitgejouwd.

Maar afgang hoort net zo goed bij het leven. Je probeert iets en dat is geen succes. Zoek het maar uit, verhoud je daar maar toe. Mede door die ervaring heb ik aardig wat frustratietolerantie opgebouwd: ik heb geleerd met pijn en teleurstellingen om te gaan.

Naar mijn idee wordt dat nu door veel ouders weggehouden bij kinderen. Ik zie dat om me heen gebeuren. Alles is meteen beschikbaar, móét ook meteen beschikbaar zijn, ongeluk wordt uitgebannen. En de kinderen krijgen in alles hun zin, want papa en mama zijn druk.

Dat lijkt me heel ongezond, want ze leren niet met teleurstellingen om te gaan. Maar in het leven kan en gaat nu eenmaal niet alles altijd zoals je wilt.’

De werkelijkheid is fluïde, beweeglijk en enorm divers

‘Rond mijn veertigste ben ik een hardcore vogelaar geworden. De liefde daarvoor is ontstaan door het wandelen met mijn inmiddels overleden vriend Marcus. Het is bijzonder om een vogel voor het eerst echt te zien, bijvoorbeeld een lepelaar die in laag water naar wormpjes, schelpjes en slakjes zoekt.

Gaandeweg ging ik me ook steeds meer gaan verdiepen in de rest van de natuur, in planten en paddenstoelen. Wauw, ontdekte ik, wat is er veel te zien en wat is er veel waar ik niets van afweet.

Tot mijn verrassing ontdekte ik bijvoorbeeld dat in de dierenwereld genderfluïditeit heel normaal is. Een oester kan bijvoorbeeld van geslacht veranderen door koud water. Frans de Waal heeft ook allerlei interessants geschreven, bijvoorbeeld over diversiteit bij leeuwen en bonobo-apen.

Sommige vrouwtjesapen zijn masculien en er zijn ook leeuwinnen met manen. Die dieren worden niet uitgesloten uit de groep, ze doen gewoon volwaardig mee. Wist ik veel dat dat allemaal bestond – mij is dat tijdens biologie niet geleerd, hoor.

Roepen dat er maar twee seksen zijn is dan ook potsierlijk. Helaas heeft het voorlopig wel nare consequenties in Amerika. De geschiedenis herhaalt zich. Kerk en staat hebben al vaker samengewerkt om het denken over gender, seks en seksuele diversiteit te reguleren en te beperken, met de nadruk op het binaire model van man en vrouw en het traditionele gezin.

Maar de werkelijkheid is fluïde, beweeglijk en enorm divers. Je kunt proberen dat met censuur en decreten weer terug te duwen in een wit binair korset, maar de realiteit laat zich niet overheersen met een bedacht verhaal. Trans en non-binaire personen hebben altijd al bestaan en gaan nooit meer weg.’

In een veilig thuis kan ik mijn schild laten zakken

Lara Billie Rense: ‘Vier jaar geleden kwamen Marieke en haar kinderen in mijn leven. Marieke is twaalf jaar jonger dan ik, Faas was toen vier en Keet zeven. Binnen een mum van tijd woonden we samen.

De kinderen hebben me meteen omarmd, maar het heeft wel even geduurd voordat ze mij ook zagen als iemand die aanwezig is in hun leven, boterhammen voor ze smeert en ze ophaalt van school.

Tot een paar jaar geleden was ik gewend om ’s ochtends rustig een kop koffie te drinken en de krant te lezen. Ik ben een beetje een ouwe lul: ik hou van stilte in huis. Nu is de stilte vaak ver te zoeken – hop, actie! Ik heb ook niet altijd even veel geduld.

Zij kunnen helemaal in het moment zijn, lekker aan het spelen, terwijl ik dan naar mijn werk moet, en ze moet aansporen hun schoenen aan te trekken en een jas aan te doen. Dan heb ik stress, zij hebben nergens last van. Nou, dat relativeert je eigen drukdoenerij enorm, hoor.

Papa en mama zijn de ouders, ik ben de bonus – dat is de regel. Ik ben eigenlijk een boa zonder bevoegdheden. Dat is soms lastig, maar ik vind het bonusouderschap ook fantastisch.

Faas is helemaal into voetbal en wil alleen maar hooghouden en reddingen oefenen in huis. En Keet is druk met vriendinnen, zit op volleybal en musical; ze staat zingend op en gaat zingend slapen. Ze brengen zo veel licht in huis. Heel bijzonder om mee te maken.

Ik ben er zachter door geworden, omdat je naar kinderen altijd onvoorwaardelijk liefdevol wilt zijn. Ook door Marieke trouwens; zij heeft zo veel liefde en zachtheid in zich. Daarin is ze voor mij een spiegel geweest.

Uit zelfbescherming was ik altijd op mijn hoede en had ik een harde laag om me heen, maar Marieke heeft me geleerd dat schild te laten zakken en die zachtheid meer toe te laten. In die veilige omgeving hoef ik mezelf niet meer te beschermen.

Het is een ongelooflijk cadeau geweest om zo iemand te ontmoeten, dit leven te hebben gekregen. Dat Marieke zo onvoorwaardelijk heeft klaargestaan voor mij, heeft heel veel betekend. Wij vieren vormen een basiskamp, een team dat bij elkaar hoort. Iets waarvan ik nooit had gedacht dat het voor mij zou zijn weggelegd.

In 2016 stapte Rense over naar het programma Nieuws en co. Op 21 februari 2022 maakte Rense op de radio bekend dat die als eerste non-binaire radiopresentator voortaan Lara Billie Rense zou heten.

De afgelopen jaren presenteerde Rense onder meer het televisieprogramma Mediastorm en de podcast Hoi, ik ben nieuw over genderidentiteit. Elke zondagnacht is Rense te horen als presentator van het radioprogramma Wat blijft bij Human. Rense woont met diens vrouw Marieke Visser en haar twee kinderen in Muiden.