Kun je seksueel misbruik verdringen? Een nieuw licht op hervonden herinneringen

Over hervonden herinneringen aan seksueel misbruik ontstaat keer op keer veel discussie. Wat zijn daar de gevolgen van?

Eric Vermetten, hoogleraar psychiatrie aan het Leids Universitair Medisch Centrum: ‘Het is heel moeilijk om de juiste hulp te vinden als je van slag bent omdat je hervonden herinneringen hebt. Mensen worden uitgemaakt voor fantast, of hun herinneringen zouden gemanipuleerd zijn.

Terwijl: veel psychologen en psychiaters weten dat het reëel is, omdat ze het bij hun patiënten zien. Ikzelf ook, onder andere in mijn werk met oorlogsveteranen. Bij mensen die een schokkende gebeurtenis ‘vergeten’ waren, bijvoorbeeld veteranen die de Val van Srebrenica hebben meegemaakt, kan naar aanleiding van een ogenschijnlijk triviale gebeurtenis een hele cascade aan herinneringen op gang komen.’

Hoe werkt die verdringing aan seksueel misbruik?

‘Het kan zijn dat wanneer iemand iets ontwrichtends overkomt zoals een verkrachting, die persoon op dat moment dissocieert: dan ervaar je het alsof het iemand anders overkomt. Dat kan voor amnesie zorgen; de herinneringen zijn er wel, maar je lijkt het je niet te herinneren.

Als je er dan niet over spreekt – iets wat je ook kunt zien wanneer iemand op jonge leeftijd iets is overkomen, of zelfs wanneer de gebeurtenissen vaker voorkwamen – lijkt het of de herinnering er niet meer is en het niet is gebeurd.’

Critici waarschuwen dat herinneringen makkelijk te manipuleren en te sturen zijn, onder andere door therapeuten. Zij hekelen het gebrek aan wetenschappelijk bewijs.

‘Wat mij betreft is het een discussie tussen disciplines die in verschillende werkelijkheden opereren. Met aan de ene kant onderzoekers en rechtspsychologen, en aan de andere kant hulpverleners.

Rechtszaken in het verleden, bijvoorbeeld over misbruik met satanische rituelen waar helemaal geen evidentie voor bestond, hebben voor een beeld gezorgd dat hervonden herinneringen vrijwel altijd gemanipuleerd zijn. Maar dat is niet zo.’

Hoe kunnen mensen met hervonden herinneringen het beste geholpen worden?

‘We moeten hervonden herinneringen beter leren herkennen. Soms bevragen hulpverleners die een spoor vinden de patiënt niet op de juiste manier. ‘Wat is er gebeurd?’ is bijvoorbeeld een vraag die vaak niet werkt. We mogen meer de tijd nemen en rust en vertrouwen opbouwen. Ik hoop dat er in de opleiding meer plek voor komt.’