Als je bijvoorbeeld een dilemma hebt (‘Zal ik nou wel of niet voor mezelf beginnen?’), snoeren je sterke ‘ikken’ de meer verborgen ‘ikken’ al gauw de mond met gedachtes als: ‘Dat kun je toch niet’ of ‘Bij een baas werken is veiliger’.

Oefening 1: Voer je eigen Voice Dialogue

•   Kijk het eerst even aan: links zit ‘Ja, ik doe het’ met al zijn gedachten en gevoelens, rechts zit ‘Nee, ik doe het niet’.

•   Ga dan letterlijk aan de linkerkant zitten en laat de ja-kant helemaal uitpraten. Je zult merken dat ‘nee’ al gauw begint te trekken – negeer dat. Schrijf op wat deze ja-kant allemaal te zeggen heeft.

•   Ga nu letterlijk aan de rechterkant zitten en doe hetzelfde.

•   Nu ga je in het midden zitten om je ‘bewuste ik’ aan het woord te laten, de manager van het hele stel. Probeer je los te maken van alle gedachten en gevoelens links en rechts. Kijk er onbekommerd naar, constateer dat het allemaal van jou is en allemaal waar, en kijk wat links en rechts van elkaar te leren hebben. Ligt er ergens een compromis?

Bekende typen

Een paar subpersoonlijkheden spelen de hoofdrol in ons ­dagelijks handelen, andere subpersoonlijkheden hebben we juist weggestopt – soms zonder het te weten. Hier vind je een overzicht van een aantal veel voorkomende typen subpersoonlijkheden.

De wellustige
Een seksuele subpersoonlijkheid, gericht op lust, plezier en bevrediging. Doorgaans in het geheel niet monogaam.

De almachtige
Vertegenwoordigt ons gevoel van superioriteit. Iedere gewaardeerde eigenschap kan worden gebruikt om deze subpersoonlijkheid te scheppen en te voeden: intelligentie, sociale vaardigheden, een mooi uiterlijk, wijsheid. Dit type geeft je het gevoel dat je het leven beheerst, dat je beter bent dan de rest – of gevaarlijker, losbandiger, stouter.

Het speelse kind
Brengt zorgeloos plezier, onbevangen lol. Deze subpersoonlijkheid wordt nooit volwassen. Heeft als broer of zus het intuïtieve, creatieve ofwel ‘magische’ kind – het kind met verbeelding en fantasie. Ook vaak al jong weggestopt.

De negatieve ouder
Bijvoorbeeld de heks in sprookjes. Dit subtype heeft geen zin in helpen, zorgen, aandacht geven, neuzen afvegen. De negatieve ouder wil tijd voor zichzelf en voor zaken die het leven van een volwassene aantrekkelijk maken.

De perfectionist
Gaat altijd tot het gaatje. Legt de lat hoog en rust niet totdat alle puntjes op de i staan. Tracht in relaties de ware te zijn, in de keuken een prins(es) en op kantoor de ideale werknemer – het is hard werken voor de perfectionist.

De behager
Drankjes bijschenken, gesprekken op gang brengen, complimentjes uitdelen: de behager heeft een scherp oog voor wat anderen nodig hebben en bezit de ware kunst het anderen naar de zin te maken.

De zorgzame moeder
Is er altijd, liefhebbend en ondersteunend. Zorgt ervoor dat je je goed voelt, en onvervangbaar. Een zorgzame ouder zal aan iedereen geven – zelfs aan de therapeut die betaald wordt om juist hem of haar aandacht te schenken. Voelt zich niet prettig als iemand in de nabije omgeving zich niet goed voelt.

Het kwetsbare kind
Onze kwetsbare kant wordt het vaakst weggestopt, terwijl het een van onze meest waardevolle subpersoonlijkheden is. Dit type is bang voor dingen waarvan de doordouwer in ons geen weet heeft. Het is snel gekwetst en leeft in voortdurende angst om verlaten te worden. Maar het is ook de subpersoonlijkheid die ons in staat stelt werkelijk dicht bij iemand te zijn en van anderen te houden. Gaat meestal rond de leeftijd van 5 jaar ondergronds. Onze primaire subpersoonlijkheden zijn er voortdurend op gericht dit kwetsbare kind te beschermen.

De doordouwer
Ook wel de drammer genoemd – een aanwezig type wiens levenstaak het is je op te jutten, met een zweep in de ene hand en een to do-lijst in de andere. De doordouwer houdt niet van ontspanning of lummelen maar wil snelheid en succes – en kan je dus ook ver brengen. Dit type speelt een overheersende rol in het leven van velen, vooral onder hoogopgeleiden, en werkt graag samen met de criticus en de perfectionist.

De levensgenieter
Een hippie, nietsnut of luilak is het, deze subpersoonlijkheid. Iemand die gauw tevreden is. Het is de stem die ons toestaat het wat kalmer aan te doen en te genieten van het leven – tot grote woede van de doordouwer en de perfectionist.

Oefening 2: Ontdek je verstoten ‘ikken’

Met deze oefening krijg je meer zicht op je ‘stille’ subpersoonlijkheden.

•  Maak een lijst van vijf eigenschappen die je in anderen verafschuwt. Denk aan die kennis, dat familielid of die collega aan wie je een grote hekel hebt, en schrijf op wat je het meest irritant vindt aan hem of haar.

•  Denk eens terug aan de laatste keer dat je kwaad was of verdedigend reageerde. Probeer de vinger te leggen op wat die reactie opwekte – was het iets wat iemand zei of deed?

•  Hoe reageer je doorgaans in paniek- of stress-situaties? Ga je bijvoorbeeld meteen op zoek naar oplossingen, sta je juist als aan de grond genageld of zoek je steun bij anderen? Probeer nu het tegenovergestelde gedrag: daar heb je weer een van je verstoten kanten te pakken.

•  Ben je weleens boos geworden als een vriend de aandacht vestigde op een deel van je persoonlijkheid? Of heb je dat deel ontkend – ‘Zo ben ik helemaal niet’? Zijn er eigenschappen die steeds terugkomen? Grote kans dat je een onteigende subpersoonlijkheid te pakken hebt. Schrijf op wat de goede kanten van deze subpersoonlijkheid zijn, en hoe je die meer in je leven kunt integreren.