Geconfronteerd met een belager past een school vissen ogenblikkelijk haar vorm aan, om minder op te vallen. En door te communiceren met een paar verkenners neemt een kolonie mieren altijd de kortste route. Het zijn slechts een paar voorbeelden van zwermintelligentie, het fenomeen dat groepen in staat zijn keuzes te maken waarvan de individuele leden zich vaak niet bewust zijn.
Ook mensen kennen zwermintelligentie, legt fysicus Len Fisher uit. Denk maar aan een drukke zaterdagmiddag in de winkelstraat: automatisch ontstaan langs elkaar heen glijdende stromen voetgangers in tegengestelde richting.
Uit dergelijk groepsgedrag kun je regels afleiden die helpen om betere beslissingen te nemen, aldus Fisher. Eén zo’n regel is bijvoorbeeld: houd altijd voldoende afstand tot anderen. Bevind je je aan de rand van een mensenmassa? Ga dan weg en vraag anderen om dat ook te doen. Wordt een mensenmassa te dicht, dan raak je namelijk een groot deel van de controle over je lot kwijt. Het wordt dan lastig ontsnappen als er hysterie uitbreekt, zoals bij de Love Parade in Duisburg.
Fishers analyse is interessant, maar wordt taai als hij – als rasechte fysicus – aankomt met wiskundige formules. Mijn advies: negeer de formules, je hebt ze niet nodig.
Wat rest is een boeiend betoog over groepsgedrag en massapsychologie.
– Len Fisher, Zwermintelligentie, Maven Publishing, € 18,-
