Slecht slapen, prikkelbaar of somber zijn, concentratieproblemen: veel vrouwen lopen rond met vage klachten en vragen zich af wat er toch aan de hand is.
Veel van hen weten niet dat hormoonschommelingen nogal eens de boosdoener zijn. Veranderingen in de hormoonhuishouding beginnen namelijk al zo’n beetje rond je veertigste, járen voordat de eerste opvlieger zich aandient, zegt Dorenda van Dijken gynaecoloog in het OLVG en oprichter van de eerste multidisciplinaire overgangspoli van Nederland.
‘Er gebeurt veel in het vrouwenlichaam waarover nog weinig bekend is,’ zegt Van Dijken. Daar probeert ze verandering in te brengen met het boek Brein, hormonen, seks dat ze samen met een psychiater en een klinisch psycholoog en seksuoloog schreef en dat binnenkort uitkomt.
‘De hormoonschommelingen waarmee vrouwen te maken krijgen, kunnen van alles teweegbrengen,’ vertelt Van Dijken. ‘Het eerste wat ze vaak merken, is dat hun cyclus korter of onregelmatiger wordt en de bloedingen heviger. Ook wil die extra kilo na een weekend weg er opeens niet zo makkelijk vanaf.
Veel vrouwen merken ook dat ze lichter slapen. Ze worden wakker van dingen waar ze vroeger doorheen sliepen. Uitslapen lukt niet meer.
Ze krijgen migraine, spier- of gewrichtsklachten. En vaak veranderen ze emotioneel. Ze voelen zich labieler, zijn sneller geraakt en moeten vaker huilen, terwijl ze dat van zichzelf niet kennen. Of ze zijn juist sneller geïrriteerd. Of mondiger.’
Het lastige is, zegt Van Dijken: het zijn vage klachten. Het kan de overgang zijn, maar dat hoeft niet. Wat het extra ingewikkeld maakt, is dat veel vrouwen in dezelfde jaren te maken hebben met lastige pubers, kinderen die net de deur uitgaan of ouders die zorg nodig hebben. Ook dat zijn gebeurtenissen die je uit balans kunnen brengen.
‘Ik zeg altijd: luister naar je gevoel. Vaak benoemen ze, als ik doorvraag, dat ze zich echt anders voelen. Ze zitten niet lekker in hun vel. Dat gevoel past bij de overgang. Gemiddeld merken vrouwen rond hun 46e voor het eerst veranderingen, maar het kan ook jaren eerder beginnen.’
Wat gebeurt er in die vroege fase met onze hormonen?
‘De oestrogeenproductie in de eierstokken neemt af. Het wordt ook wel de omgekeerde puberteit genoemd, want je gaat van de ene stabiele hormoonfase naar een andere stabiele hormoonfase.
Dat proces verloopt niet geleidelijk, maar met schommelingen – zowel binnen een cyclus als over grotere periodes. Zo kan het gebeuren dat je duidelijk in de overgang bent en je eierstokken na een half jaar opeens denken: o ja, we moesten iets doen. Waarna je weer een tijd regelmatig ongesteld bent en geen klachten meer hebt.
De overgang duurt van een aantal jaren voor de menopauze – je laatste menstruatie – tot een wat korter aantal jaren erna. Ook de progesteronproductie neemt af, maar dat proces verloopt geleidelijker en geeft minder klachten.’
Worden vooral vroege overgangsklachten te weinig onderkend?
‘Om Johan Cruijff te quoten: “Je gaat het pas zien als je het doorhebt.” Zo is het hiermee ook. Juist omdat de klachten weinig tastbaar zijn, moeten artsen goed doorvragen.
Slaap je ook slechter? Ben je labieler? Merk je verandering aan je maandelijkse cyclus? Soms valt bij vrouwen zelf dan het kwartje: verrek, het is de overgang.
Artsen denken bij klachten nog steeds te vaak niet aan de overgang. De problemen worden niet serieus genomen of ze verwijzen door naar bijvoorbeeld een psycholoog of slaapspecialist.
Vrouwen van begin veertig die niet meer menstrueren krijgen vaak te horen dat ze te jong zijn voor de overgang. Maar dat klopt niet, het kan het wel zijn.
De gemiddelde leeftijd van de menopauze, de laatste menstruatie, is 51 jaar. Maar bij sommige vrouwen stoppen de bloedingen al op hun 41e en bij andere is het op hun 57e nog regelmatig.’
