Hoe macht minder empathisch maakt

Machtige mannen overschrijden nogal eens de grenzen in hun omgang met vrouwen. Dat hangt samen met verschillende psychologische effecten van macht.

Onderzoek laat zien: als mensen macht krijgen – ook als dat op volstrekt willekeurige basis is – worden ze doel- en actiegerichter, ze voelen zich minder geremd. Ze zien vooral positieve resultaten, zijn minder bang voor mislukking en gaan onvervaard op hun doel af.

Wat ze in hun hoofd hebben, doen ze. Ze eten meer, flirten meer, zeggen meer wat ze denken, en doen wat ze denken. En ze denken meer aan seks. Met name bij mannen is macht onbewust geassocieerd met seks.

Dat is niet vreemd, want op de apenrots hebben mannen die opklimmen tot leider de keuze uit vele beschikbare vrouwen. Ook bij Homo sapiens hebben vrouwen een voorkeur voor machtige mannen.

In het vuur van #metoo vergeten we dat weleens: een vrouw die merkt dat een machtige man op haar valt – zoals de vrouwen die slachtoffer werden van Jeroen Rietbergen en Ali B – voelt zich gevleid, ze voelt zich bijzonder dat hij haar leuk vindt. Dat betekent uiteraard níet dat ze gelijk seks wil.

Maar in de eerste fase, als hij nog aan het ‘groomen’ is en het allemaal onschuldig lijkt, zal ze vaak geen duidelijk nee-signalen geven. Een beetje flirten mag best. Ze laat het zich aanleunen, ze lacht hem vriendelijk toe. Het probleem ontstaat daarna.

Seksuele overperceptie

Machtige mensen zijn geneigd de seksuele interesse van anderen te overschatten. Doet een vrouw gewoon vriendelijk, dan zal een man met macht haar eerder zien als seksueel ‘beschikbaar’.

Deze seksuele overperceptie blijkt direct van invloed op gedrag: hij zal meer tekenen van seksuele toenadering tonen, zoals dichtbij zitten, aankijken en aanraken. (Overigens treden deze effecten op bij zowel mannen als vrouwen met macht, maar doordat vrouwen overall minder aan seks denken, wordt bij hen de drempel van een verkeerde inschatting niet zo gauw bereikt.)

Een ander gevolg van macht is dat mensen minder empathisch worden: ze zijn gefocust op hun eigen doelen en kijken minder door de bril van een ander. Ze kunnen zich dat ook permitteren; als machtige mensen zich vergissen in hoe een ander zich voelt, heeft dat voor henzelf gewoonlijk minder serieuze consequenties dan als een ondergeschikte die fout zou maken.

Dit onvermogen om het perspectief van een ander in te nemen wordt ook mooi geïllustreerd door de reacties van John de Mol op de misstanden bij The Voice.

Ja, hij was enórm boos toen hij voor het eerst hoorde over de misdragingen van Rietbergen. Waarschijnlijk dacht hij: met dit gedrag help je mijn bedrijf en mijn succesformule naar de kloten. (En dat is nog waar ook.)

Hij zei ook dat Rietbergen helemaal niet iemand met een machtige positie was. Vanuit het perspectief van een CEO van een groot bedrijf is een bandleider ongetwijfeld een onbeduidend persoon, maar vanuit het perspectief van een kandidaat ziet dat er heel anders uit.

En hij zei dat er echt wel gereageerd zou worden als vrouwen zich melden met een dergelijke klacht – duidelijk niet beseffend hoe hoog de drempel kan zijn om dat te doen wanneer je jong en onervaren bent, de mores van de showbizz niet kent, en het alles voor je betekent om succes te hebben in deze show.

Op dezelfde manier vermoed ik dat mensen als Rietbergen en Ali B niet beseffen wat een worsteling het voor een vrouw zou kunnen zijn om zich duidelijk uit te spreken tegen hun avances.

Tezamen met seksuele overperceptie, het gevoel van onschendbaarheid en de onderschatting van risico’s door machtige mensen, is hiermee het scenario voor misbruik compleet. Zo kunnen kleine subtiele effecten van macht zich uiteindelijk vertalen naar grote misverstanden en onaanvaardbaar schadelijk gedrag.

Zie ook roosvonkblog.nl