Wat zijn jouw relatiewaarden?

Als je in een relatie stapt, heb je allerlei verwachtingen. In de mist van verliefdheid vormen we de ander in ons hoofd naar onze verwachtingen en wensen.

We vullen in een mum van tijd een heel beeld van de ander in. Daarom hebben we in het begin vaak de indruk dat we perfect bij elkaar passen.

Maar na de eerste verliefdheid stuit je onvermijdelijk op de verschillen. Verschillen in wat beiden verwachten in een relatie te moeten geven en te zullen krijgen, verschillen in hoe je met een partner wilt samenleven, maar ook verschillen in hoe je dingen beleeft en wat je belangrijk vindt.

Autonomie en verbondenheid

Weten wat je wilt is essentieel voor een vervullende liefdesrelatie, besef ik inmiddels maar al te goed. Als je beter weet wie je bent en wat je wilt, maak je betere keuzes, je stelt makkelijker prioriteiten en ja, je kunt duidelijker aangeven hoe jij de dingen voelt en wilt in je relatie.

Autonomie is dan ook niet voor niets een van de basiscondities in het volwassen leven. Mensen die autonoom zijn, kunnen zich in relaties beter verplaatsen in een ander, en betrekken dingen niet direct op zichzelf.

Daardoor zijn ze beter in staat om zaken niet altijd te zwaar of te serieus op te vatten, en de normale wrijvingen van het dagelijkse leven in een realistisch perspectief te zien. Ze kunnen onafhankelijk functioneren en gunnen zichzelf en de ander ruimte voor eigen bezigheden.

Een volwassen liefdesrelatie vraagt een gezond evenwicht tussen autonomie en een gevoel van verbondenheid. Juist deze ‘autonomie in verbondenheid’ is het ideaal geworden in hedendaagse relaties: we willen vrijheid, maar we willen ons ook graag verbonden voelen met die ene ander. Tot zo’n wederkerige relatie mét behoud van onze eigenheid zijn we pas in staat als we stevig op eigen benen staan.

Weten wat je wilt

Inzicht in wat belangrijk voor je is, is een voorwaarde voor autonomie. Duidelijkheid over je waarden helpt je tegelijkertijd óók om je echt te verbinden met de ander, omdat je eerlijk en open kunt zijn over je behoeften.

‘En een lange, duurzame relatie, dat is iets waar nog steeds tweederde van de mensen naar streeft,’ zegt relatietherapeut en emeritus hoogleraar seksuologie Alfons Vansteenwegen.

Hij is een van de deskundigen die ik interviewde voor mijn boek over relaties. Deze experts zeggen dat een gevoel van verbondenheid is wat mensen in het algemeen het meest in hun relatie waarderen. Bovendien zorgt verbondenheid voor een grotere duurzaamheid van die relatie.

Dat gebeurt natuurlijk niet als bij toverslag. ‘Je krijgt het alleen voor elkaar als je de relatie langzaam opbouwt en elkaar eerst leert kennen,’ zegt Vansteenwegen. Als je uitwisselt hoe je ieder over dingen denkt, wat jij belangrijk vindt en wat je vervolgens sámen belangrijk vindt.

Dat uitwisselen is niet iets eenmaligs, maar vraagt geregeld onderhoud. Voor het ervaren van verbondenheid is aandacht en tijd maken voor elkaar dan ook heel belangrijk.

Sterker nog, zonder tijd om stil te staan is een goedlopende relatie onmogelijk. Pas dan kun je echt bewust voor elkaar kiezen. En blijven kiezen.

Relatiewaarden

Weten wat je wilt maakt het, kortom, veel simpeler om te communiceren met je geliefde en ruimte voor jezelf te creëren. Om mensen te helpen bewuster te worden van wat ze belangrijk vinden in de liefde heb ik ‘De relatiewaarden’ ontwikkeld.

Waarden spelen een grote rol in onze keuzes en ons gedrag – ook in relaties. Ze hebben invloed op de partnerkeuze, invulling van de relatie, taakverdeling, gezinsvorming en vrijetijdsbesteding.

Bovendien hebben de waarden van beide partners een even grote invloed op de invulling van de relatie, zo stelde sociologe Miranda Jansen vast in haar promotieonderzoek naar de samenhang tussen waardenoriëntaties en liefdesrelaties.

Relatiewaarden zijn een goed hulpmiddel om deze waarden in korte tijd duidelijk te krijgen. Onderaan dit artikel vind je een oefening waarmee je je eigen relatiewaarden kunt onderzoeken. Weten wat voor jezelf belangrijke relatiewaarden zijn is altijd van belang.

Voor singles geeft het inzicht in hun huidige opvattingen en kan het behulpzaam zijn bij hun partnerkeuze. Ze kunnen de relatiewaarden bespreken met een vriend of vriendin, en van gedachten wisselen over wat ze belangrijk vinden en de mate waarin ze die waarden in een eerdere relatie hebben ervaren.

Wie een relatie heeft, kan met hulp van de relatiewaarden bepalen wat hij of zij belangrijk vindt en in hoeverre zijn of haar liefdesleven hier nu aan voldoet. Het is heel waardevol als beide partners deze relatiecheck doen en vervolgens praten over hoe de uitkomsten uitpakken voor hen allebei.

Relatieconsumentisme

Overigens is het goed hier te wijzen op een wijdverbreid misverstand. Autonomie betekent namelijk níét dat je altijd maar doet waar je zin in hebt.

Te weinig autonomie in een relatie betekent weliswaar dat je je te afhankelijk van de ander opstelt, maar als je doorschiet houd je juist weinig rekening met de ander en dender je over hem of haar heen.

‘Te veel mensen gedragen zich in hun relatie als een vrijgezel: goed voor jezelf zorgen zonder voor de ander te zorgen,’ zegt Alfons Vansteenwegen. Dat fenomeen noemt hij de ‘relatieconsument’.

Zulk gedrag is volgens hem symptomatisch voor de hedendaagse mentaliteit, die verbruiken voorop heeft staan. En de relatieconsument houdt geen relatie, want de relatie wordt opgebruikt.

Autonomie hangt samen met de rijping van iemands persoonlijkheid. Rijpheid of onrijpheid valt goed af te meten aan de rol die hij of zij aan de ander toebedeelt. Zoiets kun je, in grote lijnen, op twee manieren doen.

Er zijn mensen die hun partner beschrijven in termen van wat ze van hem of haar nodig hebben. Het gaat dan om de betekenis die de ander heeft voor hun functioneren, en niet om diens persoon als zodanig.

Daardoor is de partner erg belangrijk, maar ook vervangbaar. (‘Zij is mijn veiligheid en geborgenheid. Ik zou niet weten wat ik zonder haar zou moeten’, of ‘Ik heb mijn man genomen omdat ik niet wilde overblijven.’) Het is een teken van onrijpheid om de ander te beschouwen als ‘facilitaire dienst’.

Maar je kunt je partner ook beschrijven als ‘ander’, waardoor een beeld ontstaat van hem of haar dat tot leven komt. De ander wordt als gelijke gezien en gewaardeerd om wie hij is, niet alleen om de betekenis die hij voor je heeft. (‘Hij is heel eigenwijs en ik trek makkelijk mijn mond open. Daardoor hebben we soms felle discussies. Maar we respecteren elkaars standpunt.’)

Een dergelijk volwassen, rijp niveau houdt in dat je ruimte voor jezelf kunt vinden te midden van voor jou belangrijke anderen; dat je je voor hen kunt afgrenzen, maar tegelijkertijd een bevredigend contact met hen kunt hebben en houden.

Groeiproces

Helemaal jezelf zijn en tegelijkertijd dicht bij de ander zijn is een hele kunst, zoveel is zeker. Relatietherapeut Gijs van der Zalm signaleert dan ook: ‘Langdurige, gezonde relaties waarbij ieder zijn eigen ontwikkeling houdt en er ook een gezond wij-gevoel is, zijn zeldzaam.’

In veel relaties zijn die twee zaken nog niet in balans. Er zijn stellen die helemaal in elkaar opgaan, stellen die veel tijd aan hun carrière besteden en weinig aan elkaar, mensen die leven als broer en zus, stellen die elkaars beste vriend zijn en mensen die ieder op hun eigen eiland leven.

Maar weinig partners staan stevig op eigen benen en voelen zich tegelijkertijd heel verbonden. Er is dus eerder sprake van een ontwikkeling naar een grote mate van autonomie en een grote mate van verbondenheid.

Zoeken naar de juiste toon

In een relatie gaat het ook om naar elkaar toegroeien en met elkaar meegroeien. Om het leren verstaan van elkaar; uitwisselen van wat je belangrijk vindt en hoe je dingen beleeft. Er is inzet voor nodig om zo’n band op te bouwen en in stand te houden.

Door er te zijn voor de ander en problemen samen het hoofd te bieden ontstaat er meer verdieping, vertrouwdheid en verbondenheid. Deze verbondenheid is niet iets statisch, maar bestaat uit kleine, concrete dagelijkse dingen die je voor de ander doet. En de gesprekken die je hebt met elkaar. Over wat je wilt bijvoorbeeld.