Zo herken je onveilige hechting en dit is hoe je ermee omgaat

Misschien ben je allang bekend met hechtingsstijlen of heb je juist geen idee wat hiermee wordt bedoeld. Een hechtingsstijl beschrijft hoe mensen relaties aangaan, onderhouden en beleven, gebaseerd op eerdere ervaringen. Deze stijl bepaalt hoe je omgaat met nabijheid, intimiteit, vertrouwen en afhankelijkheid in relaties.

Psychologen John Bowlby en Mary Ainsworth zijn de grondleggers van de hechtingstheorie. Deze theorie werd aanvankelijk vooral gebruikt in de context van de relatie tussen kinderen en hun ouders.

Cindy Hazan, hoogleraar psychologie aan Cornell University, en Philip Shaver, hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Californië, deden vervolgonderzoek. Hieruit bleek dat de hechtingstheorie ook toepasbaar is op de relatie tussen twee geliefden.

Wat is onveilige hechting en wat is de oorzaak?

Onveilige hechting is volgens de hechtingstheorie een overkoepelende term die verwijst naar hechtingsstijlen waarbij iemand moeite heeft met het aangaan of onderhouden van gezonde, veilige relaties.

Je hechtingsstijl is geen vaststaand gegeven, maar eerder een reeks gedragspatronen die zijn gevormd door vroege hechtingservaringen en latere levenservaring. De hechtingstheorie stelt dat onveilige hechting kan ontstaan als je ouders of verzorgers afstandelijk en star tegen je waren en niet adequaat reageerden op jouw behoeften als kind.

Onveilige hechting op volwassen leeftijd

Maar uit recenter onderzoek blijkt dat het ook mogelijk is om een onveilige hechtingsstijl te ontwikkelen op volwassen leeftijd. Je hechtingsstijl wordt door latere levenservaringen steeds een beetje bijgeschaafd en aangepast.

Sociaal psycholoog Pieternel Dijkstra, auteur van het boek Omgaan met hechtingsproblemen, zegt dat gebeurtenissen zoals het vreemdgaan van een partner een grote impact kan hebben en kan leiden tot onveilige hechting.

Amerikaanse psychologen onderzochten bij 658 mensen het gedrag in hun liefdesrelaties. Zij concludeerden dat een periode van grote verandering, zoals de adolescentie, ook tot onveilige hechting kan leiden.

De afhankelijkheid van ouders neemt af en vriendschappen worden belangrijker. Volgens de onderzoekers kan de angst in relaties dan toenemen, aangezien je ineens nieuwe hechte relaties aan moet gaan.

Net zoals het eng kan zijn om voor het eerst te daten en verliefd te worden: ‘Daarvan kun je als adolescent angstiger worden omdat je nog onzeker bent over de betrouwbaarheid van zo’n nieuwe, belangrijke relatie in je leven.’

Wat zijn de vormen en kenmerken van onveilige hechting?

Er zijn verschillende kenmerken die typerend zijn voor mensen met een onveilige hechtingsstijl. Onveilige hechting kan zich manifesteren in verschillende vormen, met elk hun eigen specifieke kenmerken:

Angstige hechting

Volgens psychologen Kim Bartholomew en Leonard Horowitz twijfelen angstig gehechte mensen aan hun eigenwaarde. Dat zorgt ervoor dat ze de nabijheid en steun van anderen zoeken, maar zich tegelijkertijd zorgen kunnen maken over de vraag of hun gevoelens wel zullen worden beantwoord.

Ze hebben daardoor (extreem) veel behoefte aan bevestiging van hun partner. Ze zoeken steeds naar meer intimiteit en kunnen tegelijkertijd erg gevoelig zijn voor signalen van afwijzing, waardoor ze veel kunnen piekeren over hun relatie.

Vermijdende hechting

Mensen met een vermijdende hechtingsstijl hebben doorgaans een positief zelfbeeld, maar vinden het moeilijk om op anderen te vertrouwen. Daardoor proberen ze onafhankelijk te blijven en emotionele afstand te bewaren. Ze hechten veel waarde aan autonomie.

Het hebben van een relatie kan voor hen al snel als verstikkend voelen. Pogingen van de ander om meer contact te maken, kunnen als te opdringerig ervaren worden. Groeiende intimiteit kunnen ze associëren met een verlies van hun onafhankelijkheid. Ze hebben bovendien moeite met het uiten van gevoelens en het zoeken van steun.

Angstig-vermijdende hechting

Mensen met deze hechtingsstijl hebben een negatieve kijk op zichzelf en anderen en voelen zich minderwaardig. Ze verwachten vaak dat ze geen steun zullen krijgen. Als gevolg hiervan vinden ze het eng om op een ander te vertrouwen, ondanks hun verlangen naar een hechte relatie.

Deze tegenstrijdige behoeften leiden vaak tot moeilijkheden in relaties. Mensen met deze hechtingsstijl twijfelen aan de liefde van hun partner én kunnen ongemakkelijk worden van intimiteit.

Van onveilige hechting naar veilige hechting

Afhankelijk gedrag, jaloezie of een constante behoefte aan geruststelling: dit zijn allemaal problemen die zich kunnen voordoen in relaties van onveilig gehechte personen. Gelukkig kun je hier iets aan doen.

Volgens sociaal psycholoog Pieternel Dijkstra, auteur van het boek Omgaan met hechtingsproblemen, kun je een veilige hechtingsstijl ontwikkelen door je bewust te worden van je onveilige hechtingsstijl en er vervolgens aan te werken.

Zij zegt hierover: ‘Wie bij zichzelf kenmerken van een angstig-vermijdende hechtingsstijl herkent, kan zichzelf daarin corrigeren. Je leert dan om je niet direct vol in een relatie te storten, maar het rustig op te bouwen en zo een benauwd gevoel te voorkomen.

Daarnaast helpt het om aan je zelfvertrouwen te werken. Kom je dan iemand tegen die inderdaad onbetrouwbaar blijkt, dan stort je leven minder snel in. Dat kun je ook doen als je single bent en merkt dat je steeds op de verkeerde mensen valt.’

Hoe verander je je hechtingsstijl als je al in een relatie zit?

Ook voor mensen die al in een relatie zitten en daarbij problemen ondervinden, heeft Dijkstra een advies. ‘Ik kom in mijn praktijk veel mensen tegen die vasthouden aan een ouderwetse, statische manier van denken over hechtingsstijlen. Die wijzen naar elkaar en zichzelf en zeggen: “Hij is onveilig gehecht, want hij trekt zich steeds terug” of: “Zo ben ik nu eenmaal.” Dat is niet behulpzaam.

Waar het om gaat, is dat je jezelf durft te zijn in een relatie en de ander accepteert zoals hij of zij is. Als je verschillende hechtingsneigingen hebt, kun je daar prima afspraken over maken.

Heb jij behoefte aan verbinding door middel van lange gesprekken, maar deelt de ander liever weinig? Spreek dan samen af dat je een keer per week uitgebreid met elkaar praat en reflecteer van tevoren op wat je werkelijk wilt vertellen aan je partner. Maak een selectie: wat vind je écht belangrijk voor jouw gevoel van verbinding?’

Vind je het lastig om hier zelf of alleen met je partner aan te werken? Dan kun je ook altijd relatietherapie overwegen.

Bronnen o.a.: Pieternel Dijkstra, Omgaan met hechtingsproblemen, 2012 / John Bowlby, Attachment and Loss, 1969 / Mary Ainsworth Strange Situation-procedure, 1970 / Cindy Hazan en Philip Shaver, Romatic Love Conceptualized as an Attachment Process, 2007 / Kim Bartholomew en Leonard Horowitz, Attachment styles among young adults: A test of a four-category model, 1991.