Zo verbeter je het contact met iemand met borderline

‘Borderline is een persoonlijkheidsstoornis die een groot beroep doet op de omgeving,’ legt psychiater en psychotherapeut Erwin van Meekeren uit.

‘Dat komt doordat de typische kenmerken van borderline – de stemmingswisselingen, het instabiele zelfbeeld en impulsieve gedrag – het sterkst tot uiting komen in het contact met mensen die dichtbij staan, zoals een partner, ouder, familielid of goede vriend.’

Volgens Van Meekeren gaat het vaak mis in deze relaties doordat mensen met borderline als kind vaak niet hebben ervaren – dat wil dus niet zeggen dat dit ook per se zo was – dat ze onvoorwaardelijk konden rekenen op de mensen om hen heen.

‘In volwassen relaties leidt dit tot een dynamiek van aantrekken en afstoten, waarbij iemand het ene moment krampachtig op zoek is naar nabijheid, terwijl hij het volgende moment elk contact afketst. De ander mag niet té dichtbij komen, want ergens diep vanbinnen overheerst de angst om verlaten te worden.’

Tel daar het zwart-witdenken – de ander wordt óf afschuwelijk óf geweldig gevonden – en het destructieve gedrag bij op, en je begrijpt dat het geduld en uithoudingsvermogen van naasten flink op de proef worden gesteld.

Daarom betrekt Van Meekeren, die al meer dan 25 jaar mensen met borderline behandelt, de omgeving daar altijd bij. Zijn aanpak wordt door wetenschappelijk onderzoek ondersteund.

Veilige basis

‘Naasten haken af, of schieten juist in de zorgstand, waarbij ze vergeten om ook goed op zichzelf te passen,’ zegt de therapeut. Zijn eerste advies luidt daarom: geef duidelijk je grenzen aan en houd je hieraan.

‘Doe dit wel op een liefdevolle manier, want elke teleurstelling of negatieve opmerking kan door de ander gezien worden als bevestiging dat hij of zij niets waard is.’

Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik wil je graag helpen, maar ik ben nu aan het werk. Zullen we dan en dan even bellen?’ Het gaat om een veilige basis bieden, zonder dat dit ten koste gaat van de ander.

Van Meekeren geeft nog vier adviezen voor het verbeteren van het contact met iemand met borderline, en het bewaken van je eigen grenzen:

1. Zorg voor stabiliteit

Een praktisch wapen tegen de instabiliteit is rust, ritme en regelmaat. Moedig de ander aan om op tijd naar bed te gaan, gezond te eten en voldoende te bewegen.

Het is niet jouw verantwoordelijkheid, maar je kunt iemand met borderline hier wel in steunen. Maakt iemand vaak impulsieve keuzes, bijvoorbeeld op het werk of in relaties? Spreek dan af dat hij of zij er eerst een nachtje over slaapt of belangrijke beslissingen met jou overlegt.

2. Neem het niet persoonlijk

Heftige emoties en boze buien zijn onderdeel van de stoornis en niet gericht op jou als persoon. Probeer het je daarom zo min mogelijk aan te trekken, hoe moeilijk dat ook is.

Wat helpt als de ander van streek is: rustig blijven en je boodschap simpel en duidelijk houden. Als de emoties hoog oplopen, heeft discussiëren of je gelijk halen geen zin. Kom later terug op het onderwerp.

3. Focus op wat wel goed gaat

Probeer oog te hebben voor de talenten en fijne eigenschappen van de ander. Mensen met borderline zijn bijvoorbeeld vaak opvallend attent, sensitief en spontaan.

Bovendien zorgt ‘eerst doen, dan denken’ niet alleen voor ellende, maar ook voor leuke, spontane acties. De focus op wat goed gaat, heeft een positief effect op jezelf, maar als je het hardop benoemt tegen de ander, kan dat hem of haar ook zelfvertrouwen geven, en het gevoel de moeite waard te zijn.

4. Je bent niet op reddingsmissie

Jij hebt de problemen van de ander niet veroorzaakt en had ze niet kunnen voorkomen – ook al geeft hij of zij je misschien dit idee. Het is niet aan jou om de ander ‘te genezen’ of van zijn klachten te bevrijden. Daarvoor is intensieve en professionele hulpverlening nodig