Zo vind je een goede coach + maak kans op een gratis coachtraject

Personal coaches, teamcoaches, lifecoaches. Competentie-, leiderschaps-, loopbaan- en reïntegratiecoaches. Om nog maar te zwijgen van de ­wandel-, droom- en paardencoaches. Het lijkt wel alsof de ene helft van de bevolking coach is, en de andere helft een coach heeft.

Wat is coaching?

Gecoacht worden is de laatste jaren dan ook niet meer iets om je voor te schamen omdat het impliceert dat je een probleem hebt. Integendeel, zegt hoogleraar en executive coach Erik de Haan: ‘Het verleent vaak juist status. Het is een teken dat jijzelf of je werkgever bereid is te investeren in je ontwikkeling.’

Dat verklaart waarom coaching de laatste jaren zo in populariteit is toegenomen. En ook de toename van het aantal coaches, zegt De Haan. Hij is hoogleraar organisatieontwikkeling en coaching aan de Vrije Universiteit, en directeur van het Ashridge’s Centre for Coaching in Engeland.

Een tweede verklaring is dat coach, anders dan bijvoorbeeld notaris of arts, een vrij beroep is. Iedereen kan een bordje met die titel op zijn deur spijkeren en een leven als coach beginnen.

Dat maakt het lastig om het kaf van het koren te scheiden. Want wat maakt een coach nu tot een goede – en hoe vind je zo iemand?

Verschillende methoden zijn effectief

Geen makkelijke vraag, want ondanks de groeiende populariteit staat de regulering van coaching nog in de kinderschoenen. Ook is er nog weinig gedegen onderzoek gedaan naar het effect, zegt De Haan. Maar de eerste onderzoeksresultaten zijn gunstig.

Gecoacht worden heeft een licht positieve invloed op onder meer je prestatievermogen en vaardigheden, welzijn, werkhouding en weerbaarheid. Dat blijkt uit een recente overzichtsstudie door de Universiteit van Amsterdam.

Coaching kan dus een effectief middel zijn om jezelf te ontwikkelen in je (werk)omgeving. Natuurlijk, je kunt ook een paar goede gesprekken hebben met een sympathieke leidinggevende of collega, of met een wijze vriend.

Toch spelen in dat geval allerlei invloeden mee. Er is bijvoorbeeld sprake van een hiërarchische verhouding, de werkvloer is wel erg nabij, of de ander heeft allang bepaalde oordelen over je gevormd. Een coach daarentegen kan objectief en zonder oordeel naar jou en je situatie kijken.

Niet zozeer de methoden die een coach gebruikt, bepalen de effectiviteit, ontdekte Erik de Haan in eigen onderzoek. Daarvoor liet hij bijna tweeduizend coach-cliënt-paren van over de hele wereld vragenlijsten invullen. Of een coach nu vooral technieken gebruikt uit bijvoorbeeld de positieve psychologie, voice dialogue, of rationeel emotieve therapie, blijkt niet zoveel uit te maken.

Klik met coach is belangrijk

Veel doorslaggevender zijn factoren die bij iedere coachingsrelatie een rol spelen, concludeert De Haan. ‘Uiteindelijk is “de klik” de allerbelangrijkste voorspeller van effectiviteit – de vraag of de cliënt een goed gevoel heeft bij de coach, en vertrouwen heeft in hem of haar.

Dat komt ook naar voren uit onderzoek naar het effect van psychotherapie. Die blijkt vooral te werken als er een goede band is met de therapeut.’ Want geen vertrouwen in iemand hebben leidt ertoe dat je minder van hem of haar aanneemt.

Voor de klik blijkt het niet zo belangrijk of coach en cliënt qua persoonlijkheid op elkaar lijken, bewijst het onderzoek door De Haan. ‘Belangrijker is of ze goede afspraken kunnen maken over doelen en samenwerking. En dat er een “affectieve band” is, dus dat ze het gevoel hebben dat ze elkaar mogen en vertrouwen.’

Betekent het dat ook een paarden- of droomcoach bij wie je dat gevoel hebt, kan helpen je doelen te bereiken? ‘Best mogelijk,’ zegt De Haan. ‘Maar daarnaast is het van belang dat een coach voldoet aan bepaalde basisvoorwaarden met betrekking tot ethische gedragsregels, opleiding en ervaring.’

Wie mag zich coach noemen?

Ook de kapper mag zich coach noemen. Gelukkig zijn er registraties die aangeven of iemand aan die voorwaarden voldoet. Zo is het een goed teken wanneer een coach erkend is door de nobco, de Nederlandse Orde van Beroepscoaches. Om in aanmerking te komen voor zo’n accreditatie, inclusief keurmerk, moet een coach een gedegen opleiding volgen.

Nederland telt honderden instituten die iedereen wel willen opleiden tot coach, van mensen met een serieuze achtergrond als therapeut tot geïnteresseerde kappers. Slechts enkele tientallen van die opleidingen zijn erkend door de nobco. Dat betekent dat coaches in spe er in ieder geval de basisprincipes van het vakgebied leren.

Om het keurmerk – European Individual Accreditation, oftewel eia – te krijgen én te houden moet een coach daarnaast aan bepaalde eisen voldoen. Die gaan over ervaring, competenties als zelfinzicht, en nascholing en supervisie (begeleiding door een meer ervaren vakgenoot).

Nog een voordeel van zo’n registratie is dat een coach zich moet houden aan een ethische gedragscode. Die houdt bijvoorbeeld in dat hij vertrouwelijk moet omgaan met de gegevens van cliënten.

Wetenschappelijke aanpak

Is iemand met een keurmerk ‘dus’ een goede coach? Niet per se, nuanceert nobco-bestuurslid Charlotte van den Wall Bake. ‘Als iemand er tijd en geld in heeft gestopt om zich te laten accrediteren, is dat een indicatie dat hij of zij serieus met het vak bezig is. Het geeft geen honderd procent zekerheid of diegene voor jou een goede coach is. Maar bij coaches met een keurmerk is de kans dat je een goede match treft aanzienlijk groter.’

Omgekeerd wil het volgens haar niet zeggen dat iemand zonder registratie een slechte coach is: er zijn er genoeg die wel aan de voorwaarden voor een keurmerk zouden voldoen maar die het niet direct noodzakelijk vinden daarin te investeren. Waarom zou je, als je al een goed lopende praktijk hebt?

Bovendien: ook de droom- of de paardencoach kan een gecertificeerde opleiding doorlopen en een keurmerk binnenhalen. Beide deskundigen noemen het daarom een pre wanneer een coach een wetenschappelijke opleiding heeft afgerond op een gebied als psychologie, sociaal werk, executive coaching of psychotherapie.

Van den Wall Bake vindt dat dat een hbo- of post-hbo-studie mag zijn, De Haan geeft de voorkeur aan een universitaire. De Haan: ‘Dat vergroot de kans dat hij of zij werkt met modellen en methodes met wetenschappelijke onderbouwing, en op de hoogte is van psychologische mechanismes die bij coaching-gesprekken een rol kunnen spelen.’

Geen snelle oplossing

Maar dat de klik veel belangrijker is dan een keurmerk, daarover zijn beide deskundigen het eens. ‘Als een coach geweldige papieren heeft maar je een onprettig gevoel geeft, moet je niet met diegene in zee gaan,’ adviseert Van den Wall Bake.

‘Het is bijvoorbeeld een slecht teken als een coach zelf vooral aan het woord is, adviezen geeft, of jou vertelt wat hij vindt dat je moet bereiken. Coaching is een gelijkwaardige relatie: een goede coach houdt je een spiegel voor en laat je zelf ontdekken wat je kunt veranderen.’

Ook De Haan waarschuwt voor ‘goeroegedrag’ bij coaches die de macht naar zich toetrekken en onvoldoende openstaan voor feedback en zelf­reflectie. ‘Uit de vakliteratuur zijn voorbeelden bekend van coaches die in zo’n geval meer kwaad doen dan goed.

Helemaal als ze weinig basiskennis van psychologische principes hebben en gaan voor “snelle oplossingen”. Zoals een assertiviteitstraining, waarbij ze dieperliggende problemen – bijvoorbeeld een persoonlijkheidsstoornis – over het hoofd zien. Goede coaches verwijzen door naar een psychotherapeut als een probleem zowel thuis als op het werk speelt en ze vermoeden dat de oorzaak dieper ligt.’

Uiteindelijk is een coach misschien nog het best te vergelijken met een personal trainer in de sportschool. Zonder zou je je doelen misschien ook wel bereiken, maar mét gaat een stuk sneller. En hoe goed de coaching uiteindelijk slaagt, ligt ook voor een groot deel aan jezelf, zegt Van den Wall Bake. ‘Met een goede coach kun je veel bereiken, maar het is geen paracetamol. Hij of zij kan een verandering in gang zetten, maar uiteindelijk moet je het zelf doen.

Behoefte aan korte, praktische tips voor het vinden van een geschikte coach? Vind de coach die bij je past.