Dementie

Bij dementie gaan de hersenen geleidelijk minder goed werken. Hierdoor ontstaan problemen met de cognitieve functies. Dementie is een verzamelnaam voor ruim vijftig ziekten. De meest voorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer. Andere veelvoorkomende vormen van dementie zijn vasculaire dementie en Lewy body dementie.

Het geheugen van mensen met dementie gaat achteruit. Daarnaast krijgen ze moeite met bijvoorbeeld spreken, begrijpen en het maken en uitvoeren van plannen. Ook het gedrag en de persoonlijkheid kunnen veranderen. Na verloop van tijd gaan de hersenfuncties steeds verder achteruit. Hoe snel dit proces verloopt, verschilt per persoon.

Dementie is helaas nog niet te genezen. Er zijn mogelijkheden tot behandeling, maar deze richten zich vooral op het verminderen van symptomen en het behoud van de kwaliteit van leven.

Eén op de vijf mensen krijgt in zijn leven een vorm van dementie. Naar schatting zijn dat op dit moment 260.000 Nederlanders. De verwachting is dat dit er meer worden. Omdat mensen langer leven, is de kans dat ze op enig moment een hersenziekte krijgen groter.

Dementie is meer dan alleen vergeetachtigheid. Bij dementie kunnen veel symptomen optreden. Deze symptomen zorgen voor problemen in het dagelijks leven, in de dagelijkse activiteiten, het huishouden of in relatie met anderen.

Kenmerken van dementie:

• Geheugenverlies dat het dagelijkse leven verstoort, zoals het vergeten van namen, afspraken en gesprekken.
• Moeite met dingen plannen of in de juiste volgorde uitvoeren. Geldzaken regelen, een hobby beoefenen en dagelijkse handelingen als een maaltijd bereiden gaan bijvoorbeeld moeilijker.
• Verdwalen in tijd en plaats.
• Praten gaat minder vloeiend en ook schrijven wordt lastiger.
• Spullen kwijtraken.
• Verminderd beoordelingsvermogen.
• Iemand met dementie heeft de neiging zich terug te trekken uit sociale activiteiten.
• Veranderingen in gedrag en karakter.
• Onrust: het lijkt of iemand met dementie steeds iets zoekt, moet opruimen of iets anders moet doen.
• Visuele problemen.

Bij mensen jonger dan 65 jaar met dementie staan geheugenproblemen vaak minder op de voorgrond. Er is vaker sprake van gedragsveranderingen die gevolgen hebben voor de relatie of op het werk.

Dementie wordt na verloop van tijd steeds ernstiger, oftewel, de ziekte is progressief. Daar staat tegenover dat het nog jaren kan duren voordat de problemen zo ernstig worden dat iemand afhankelijk is en verzorging nodig heeft.

Er zijn verschillende soorten dementie. De bekendste vormen van dementie zijn:

Ziekte van Alzheimer

De meest voorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer, waarbij geheugenproblemen het meest opvallend zijn.

Vasculaire dementie

Een gevolg van vaatschade in de hersenen. De ziekte begint vaak plotseling. Iemand met vasculaire dementie kan geleidelijk achteruitgaan, maar het kan ook plotseling slechter gaan. Vaak komt deze ziekte ook voor bij mensen met Alzheimer.

Lewy body dementie

De kenmerken van Lewy body dementie lijken erg op die van Alzheimer en de ziekte van Parkinson. Er ontstaan lichamelijke klachten als trillen, stijve spieren, een gebogen houding en een afwijkende manier van lopen.

Frontotemperale dementie (FTD)

In het begin kenmerkt deze vorm van dementie zich vooral door gedragsveranderingen. Mensen krijgen minder inlevingsvermogen, zijn apathisch of juist ontremd.

Bij de ziekte van Parkinson kunnen ook dementieverschijnselen optreden. Dit gebeurt bij 35 tot 55 procent van de mensen die lijden aan Parkinson.

Mensen met dementie doorlopen in hun ziekte verschillende fases. De drie stadia van dementie zijn:

1. Beginnende fase

Dementie begint vaak met een milde achteruitgang in het denkvermogen. Iemand vergeet bijvoorbeeld een recentelijk gevoerd gesprek of de naam van een bekend voorwerp. Dit komt steeds vaker voor. Ook zaken als rekeningen betalen en een recept volgen worden steeds lastiger.

Complexe en nieuwe situaties, zoals een ziekenhuisbezoek of vakantie, zorgen in deze fase voor problemen. De persoon met dementie raakt sneller het overzicht kwijt doordat het ordenen van gedachten niet lukt. Mensen in de omgeving kunnen ook subtiele veranderingen in de persoonlijkheid opmerken.

2. Voortgaande dementie

Naarmate de ziekte zich ontwikkelt, ontstaan er steeds meer opvallende symptomen. Het geheugen gaat verder achteruit. Mensen in deze fase vergeten vaak persoonlijke informatie, zoals hun eigen adres of telefoonnummer. Hulp bij zelfzorg en bij dagelijkse activiteiten kan noodzakelijk worden in deze fase.

De persoon met dementie kan klachten als paranoia, verwarring en angst ervaren.

3. Vergevorderde dementie

Geleidelijk aan verergert de dementie. Een persoon met ernstige dementie herkent vaak zijn eigen partner en kinderen niet meer. Ook herinneringen uit het verre verleden zijn verdwenen. Daarnaast is er moeite met bewegen.

Vaak wordt de persoon rustiger, praat nauwelijks meer en begrijpt vrijwel niets meer. Mensen met dementie zijn wel gevoelig voor stemmingen. Ze hebben behoefte aan veiligheid en vertrouwen.

Geheugenproblemen horen bij het ouder worden. Maar als de klachten steeds vaker voorkomen en er daarnaast ook andere problemen optreden, kan er meer aan de hand zijn. Meestal merkt de partner of een familielid als eerste dat er iets niet in orde is.

Hoe herken je dementie? Onderstaande signalen kunnen wijzen op dementie, maar kunnen ook een andere oorzaak hebben. Let onder andere op de volgende mogelijke aanwijzingen voor dementie:

• achterdochtig zijn (vroeger niet);
• niet goed meer kunnen bedienen van apparaten, zoals koffiezetapparaat, wasmachine en tv;
• er onverzorgd uitzien (vroeger niet);
• steeds vergeten welke dag het is;
• steeds dezelfde vragen of verhalen herhalen;
• verdwalen op bekend terrein;
• afspraken vergeten (vroeger niet);
• voortdurend zoeken naar spullen (vroeger niet);
• bedorven voedsel in koelkast.

Herken je deze signalen bij iemand in je directe omgeving? Bespreek deze dan met de persoon en geef het advies om dit te bespreken met de huisarts.

Lees het onderdeel symptomen dementie voor meer kenmerken van dementie.

Dementie raakt niet alleen de patiënt, maar ook de familie. Viervijfde van de 250.000 dementerenden in Nederland wordt verzorgd door familie, vaak de kinderen. Hoe om te gaan met dementie?

Praktische tips bij dementie

• Bied troost
  Een kwart van de dementerenden is soms somber en verdrietig. Troost is dan de beste reactie: ‘Je kijkt zo verdrietig, het gaat niet goed, hè?’ Verleg vervolgens het gespreksonderwerp naar iets leuks of ga samen iets doen.
• Houd het simpel
  Een dementerende in een verder gevorderd stadium weet niet meer wat er langer dan een halve minuut geleden gebeurd of gezegd is. Houd daarom de communicatie simpel en kort, bijvoorbeeld: ‘Het is half vier, zal ik thee zetten?’
• Praat over vroeger
  Bij een dementerende gaan eerst de herinneringen aan de meest recente jaren verloren, als laatste de herinneringen aan de jeugd. Kies daarom gespreksonderwerpen die aansluiten bij de beleving van de dementerende en vraag niet naar recente gebeurtenissen. Praten over vroeger is wel goed.
• Zorg goed voor jezelf
  Neem voldoende tijd voor ontspanning, maak afspraken met familie over wie je ouders wanneer bezoekt en durf nee te zeggen.

Lees hier alle 7 tips voor omgaan met dementerende ouders.

Erfelijkheid speelt soms een rol bij mensen die al jong dementie krijgen.

Erfelijkheidsonderzoek wordt in Nederland alleen gedaan als meerdere mensen in de familie op relatief jonge leeftijd (jonger dan 65 jaar) dementie hebben gekregen. Anders is er zeer waarschijnlijk geen sprake van een erfelijke vorm.

Bij enkele families in Nederland is sprake van een vorm van dementie die direct overerfbaar is. Een afwijkend gen veroorzaakt dementie. De dragers van dit gen krijgen al op jonge leeftijd dementie. Vaak al voor het vijftigste levensjaar.