Lichaam

Wederzijdse invloed

Nog niet eens zo heel lang geleden werden lichaam en geest als aparte onderdelen beschouwd. Lichamelijke pijn of ziekte was de afdeling van medici, geestelijke problemen van de psycholoog of psychiater. Die tweedeling bestaat nog steeds, maar inmiddels raakt de wetenschap er steeds meer van doordrongen dat lichaam en geest elkaar sterk beïnvloeden.

Een paar voorbeelden: als je dorst hebt, gaat je leervermogen achteruit, stress remt de eetlust of stimuleert die juist, problemen met het immuunsysteem kunnen je depressief maken. En dan nog een fijne: van sporten word je niet alleen fitter, maar ook slimmer, relaxter en blijer.

Genezende kracht van je geest

Je geest heeft genezende krachten. Dit klinkt misschien zweverig, maar het zogenaamde placebo-effect is bijvoorbeeld wetenschappelijk aangetoond. Hierbij speelt de kracht van verwachting een grote rol: omdat je geest verwacht dat een nepmedicijn (placebo) een bepaalde lichamelijke reactie in gang zet, gebeurt dat ook. Je lichaam maakt dan bijvoorbeeld ontstekingsremmende stoffen aan.

Volgens hoogleraar gezondheidspsychologie Andrea Evers zou de zorg meer gebruik moeten maken van de genezende krachten van onze geest. Dan zouden we minder medicijnen en behandelingen nodig hebben.

Brein in je buik

Ook je darmen hebben invloed op je psyche. Uit een experiment met angstige muizen, bleek dat ze een stuk dapperder werden na een poeptransplantatie van een stoerder aangelegde soortgenoot. Sowieso kunnen de darmen afzonderlijk van ons brein functioneren: ze zijn hun eigen brein.

Voor jezelf zorgen

Hoewel we nog veel niet begrijpen van de band tussen lichaam en geest, kan de wederzijdse beïnvloeding ook juist heel logisch voelen. Dat je verdrietig wordt als je lichaam je in de steek laat en je bijvoorbeeld het zo gewenste kind niet kunt krijgen. Of dat je buikpijn krijgt van liefdesverdriet of stress. Het maakt belangrijk om goed voor zowel je lichaam als je geest te zorgen.

‘Uiterlijk is niet belangrijk,’ is een veelgehoorde uitspraak. Dat klinkt aardig, maar het klopt niet. Niets voor niets laat de natuur een explosie van schoonheid zien: de staart van een pauw, weelderige bloemen, kleurige vissen. Het is allemaal onderdeel van een ingenieuze overlevingsstrategie.

Bloedmooi hoeft niet

Ook mensen selecteren (deels onbewust) op uiterlijk, misschien zelfs wel meer dan ooit. We vinden mensen met een symmetrisch gezicht mooi omdat dit een indicatie zou zijn van gezondheid.

Wie niet bloedmooi is (bijna iedereen dus) hoeft zeker niet te wanhopen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen met een gemiddeld gezicht heel aantrekkelijk worden gevonden.

Een van de verklaringen is dat we een voorkeur hebben voor dingen die ons bekend voorkomen, de zogenaamde prototypes. Ons brein kan prototypes namelijk makkelijker verwerken. Wie qua uiterlijk dicht bij en van de prototypes zit, ligt goed in de markt. Maar wat we echt mooi vinden? Een gelukkige uitstraling.

De natuur een handje helpen

Het wordt steeds normaler om (een beetje) te smokkelen om er maar mooier uit te zien. We laten rimpels glad strijken met prikjes botox of wagen de stap naar de plastische chirurg.

Het is belangrijk hier van tevoren goed over na te denken. Ga je echt gebukt onder een grote neus of kleine borsten of probeer je aan het perfecte plaatje te voldoen? Een ingreep is namelijk niet zonder risico.

Niet alleen omdat er iets mis kan gaan, maar ook voor je psyche. Wist je bijvoorbeeld dat het verdwijnen van je mimiek door botox ook je seks- en gevoelsleven beïnvloedt? Ook verwachten mensen soms te veel van hun veranderde uiterlijk. Bijvoorbeeld dat ze eindelijke gelukkig zullen zijn zonder die dikke buik. Terwijl er vaak meer achterzit als je ongelukkig bent jezelf.

Beschadigd uiterlijk

Als er iets met je uiterlijk gebeurt, beïnvloedt dat je zelfvertrouwen. Bij de een gebeurt dat overigens meer dan bij de ander. De grootste invloedsfactor is hoeveel belang je aan je uiterlijk hecht. Starende blikken van anderen worden door vrijwel iedereen als lastig ervaren.

Zelfbeeld

Niet iedereen heeft een realistisch zelfbeeld. Als je jezelf mooier vindt dan je feitelijk bent, is dat (tot op zekere hoogte) alleen maar een voordeel. Als je jezelf lelijk en onaantrekkelijk vindt, ga je daar altijd onder gebukt.

En vergis je niet: niet alleen vrouwen zijn onzeker over hun uiterlijk, mannen kunnen er ook wat van. Hoewel zij over het algemeen wel meer naar het geheel kijken en minder inzoomen op zogenaamd minder geslaagde details.

Een kleine groep heeft last van ingebeelde lelijkheid oftewel Body Dysmorphic Disorder (BDD). Zij zien zichzelf ten onrechte als mismaakt en lijden daar onder.

Onderzoekers zijn er recentelijk achtergekomen dat dit komt doordat het visuele deel van hun hersenen niet goed werkt. Details die zij zien, komen niet goed of juist te sterk binnen in de hersenen. Het complete plaatje ziet er in hun hersenen dus anders uit dan in realiteit.

Belangrijke gezondheidsadviezen

Gezond eten, genoeg bewegen, niet te veel alcohol drinken, niet roken, genoeg slapen: we weten allemaal wel dat dit de belangrijkste adviezen zijn om ons lichaam (en geest) gezond te houden.

Maar er zijn meer belangrijke en wat minder voor de hand liggende adviezen om gezond te blijven. Wie investeert in vriendschappen leeft bijvoorbeeld langer, blijkt uit onderzoek. En ga vooral niet scheiden, want getrouwde mensen leven het langst. Alleen blijven is zelfs gezonder dan scheiden, dus trouw pas als je het héél zeker weet.

Ouder worden is leuk

Van positief denken over ouder worden, word je ouder. Volgens Yale-psychologe Becca Levy is dat zelfs bijna net zo belangrijk als genoeg bewegen en niet roken. Zij heeft vastgesteld dat vijftigers die geen problemen hadden met hun vorderende leeftijd, meer dan zeven jaar langer leefden dan mensen die op middelbare leeftijd negatief dachten over ouder worden.

Wil je er nog een paar jaar bij snoepen, neem dan een hond. Ouderen met een hond leven gemiddeld namelijk langer dan ouderen zonder. Omdat ze vaker buiten komen, meer bewegen, maar waarschijnlijk ook omdat ze meer in aanraking komen met bacteriën die hun immuunsysteem scherp houden.

Geen griep

Griep is vervelend en kan voor mensen met een zwak immuunsysteem zelf gevaarlijk zijn. Ook de cornona-uitbraak laat maar weer zien hoe belangrijk het is om ervoor te zorgen dat je zo gezond mogelijk bent. En dat kan best leuk zijn. Seks verhoogt bijvoorbeeld de weerstand – al geldt dat gek genoeg juist weer niet als je het vaker dan twee keer per week doet.

Een massage is ook een viruskiller, net als veel lachen. Dus misschien maar eens op zoek naar een grappige masseur? Als laatste valt het belang van vitamine D niet te onderschatten. Het versterkt ons immuunsysteem en beschermt tegen depressies en kanker. De beste bron van vitamine D is nog altijd de zon (wel goed smeren).

Zittend leven

Jaja, we weten het wel: bewegen is heel belangrijk. Maar we doen het vrijwel allemaal te weinig. Daar kunnen we deels niets aan doen. We jagen nou eenmaal niet meer op bizons op de prairie en hoeven ook niet meer op zoek naar bessen of zelf onze groente te verbouwen.

In plaats daarvan brengen veruit de meeste mensen hun werkdag op een stoel door. Toch kun je op je werk al wat beweging pakken. Loop bijvoorbeeld naar een collega in plaats van te mailen of te bellen. Ook een sta-bureau scheelt een slok op een borrel, namelijk 240 calorieën per dag – en dat is toch meer dan een hele Mars.

Spieren kweken en zweten

Werk of woon je op een bovenverdieping? Dan heb je geluk, want trappenlopen is een van de gezondste bewegingsvormen. Daarmee kweek je namelijk niet alleen uithoudingsvermogen, maar ook spieren. En spieren zorgen niet alleen dat we kunnen bewegen, maar houden ook onze suikerhuishouding op peil.

Geregeld naar driehoog lopen, helpt om insulineresistentie op afstand te houden en daarmee diabetes. Mét alle ellende die daar weer aan gelinkt is, zoals hart- en vaatziekten, herseninfarcten, dementie en depressie.

Ziek zijn

Je gezondheid is het allerbelangrijkste: een cliché, maar wel helemaal waar. Het is naar om ziek te zijn, pijn te hebben, niet meer alles te kunnen, je lichaam niet meer te vertrouwen. Het zet alles op zijn kop. Gelukkig is het lang niet altijd ernstig. Veel ziekten en aandoeningen gaan vanzelf weer over.

Maar soms is het wel goed mis en blijkt dat knobbeltje inderdaad kanker of heeft die moeheid een ernstige oorzaak. Angst, onzekerheid, verdriet vechten dan om voorrang.

Wel reageren mensen verschillend op ziek zijn. De een gaat in de vecht-modus, de ander reageert gelaten. De een kampt met depressieve gevoelens, de ander is positief en veerkrachtig. In hoeverre je nog een gevoel van controle hebt, blijkt hierbij belangrijk.

Ook als je partner ernstig ziek is, verandert dat je leven. Een ziekte heeft vaak een weerslag op de relatie. En het kan botsen omdat je er verschillend mee omgaat, maar de relatie ook juist verdiepen.

Erfelijk belast

Als er een erfelijke ziekte in je familie zit, kun het gevoel hebben dat je met een tijdbom leeft. Het borstkankergen (BRCA), de ziekte van Huntington, een erfelijke hartaandoening: de lijst met erfelijke ziekten is lang.

En als je weet dat daar mogelijk mee te maken gaat krijgen, heeft dat heel veel impact. Niet alleen vanwege de angst om zelf ziek te worden, maar ook vanwege de zorgen om familieleden die ziek zijn.

Leven met een handicap

Soms leidt een ziekte of ongeluk tot een handicap. Dat kan geleidelijk gaan of in één klap. Je kunt een van je zintuigen verliezen en blind worden of doof, of zelfs beide door het syndroom van Usher.

Ook niet meer kunnen ruiken, is een groter verlies dan veel mensen beseffen. Of beperkt worden in je bewegingsmogelijkheden. Het vraagt een groot aanpassingsvermogen en een flexibele geest. Sommige dromen moet je loslaten. Gelukkig komen er altijd andere voor in de plaats.

Leven met pijn

Pijn heeft een signaalfunctie. Het zorgt ervoor dat je je hand wegtrekt bij die hete kachel en dat je naar een arts gaat bij heftige steken in je buik. Mensen die geen pijn voelen, worden zelden oud.

Maar als de pijn chronisch wordt, kan dat je leven flink verpesten. Als je bijvoorbeeld continu hoofdpijn of rugpijn hebt, als je darmen na elke maaltijd verkrampen of als geluid je letterlijk pijn doet.

Ook al omdat de omgeving niet altijd even begripvol reageert, bijvoorbeeld omdat de aandoening onzichtbaar is. Pijn is soms ook voor jezelf moeilijk te begrijpen, met als extreem voorbeeld fantoompijn na amputatie van een ledenmaat. Dat maakt het ook moeilijker het te accepteren.

Pijn en je psyche

Hoe sterk je onder pijn gebukt gaat, heeft ook met je psyche te maken. Hoe emotioneler je in eerste instantie reageert op de klachten, hoe groter de kans dat bijvoorbeeld rugpijn chronisch wordt. Maar ook iemands persoonlijkheid is van invloed. Sommige mensen hebben de bijzondere gave om vrolijk en positief te blijven ondanks hun pijn.

Als pijn je leven erg belemmert, zoek dan hulp. Cognitieve gedragstherapie blijkt bijvoorbeeld heel effectief te zijn bij chronische pijn. Hierbij leer je negatieve denkpatronen om te zetten in helpende denkpatronen.

Iedereen kent periodes van vermoeidheid. Te veel stress en gedoe, te weinig slaap. Of gewoon omdat je tot de vroege uurtjes op de dansvloer hebt gestaan. Maar sommige mensen kampen met chronische vermoeidheid. Ze worden ’s morgens moe wakker en het is voor hen een worsteling om de dag door te komen. Ze moeten zuinig zijn op dat beetje energie dat ze hebben.

Chronische-vermoeidheidssyndroom

Een van de mogelijke oorzaken is het chronische-vermoeidheidssyndroom (CVS). Dit is nog altijd een raadselachtige aandoening, hoewel er wel steeds over bekend wordt. Zo kwamen Spaanse onderzoekers erachter dat 30 procent van de mensen met CVS als kind ADHD hadden. Deze groep reageert soms goed op Ritalin – het medicijn bij ADHD.

Ander bemoedigend nieuws is dat het volgens Britse en Nederlanders mogelijk is van het chronische-vermoeidheidssyndroom te genezen met behulp van cognitieve gedragstherapie.

Meer energie

Ben je niet ziek en toch vaak moe? Een troostende gedachte is misschien dat je niet de enige bent: de helft van de Nederlanders staat moe op en 15 procent voelt zich zelfs erg moe. Gelukkig zijn er manieren om meer energie te krijgen. Zo blijkt uit onderzoek dat het beter is om door de dag heen korte sprintjes te maken met rustpauzes ertussen, dan maar door te jakkeren.

Een andere tip is om gebruik te maken van je natuurlijke energiepieken. Kies om te weten wanneer je die hebt een doorsneedag en laat je mobiele telefoon of horloge elk uur piepen. Noteer hoe gespannen en hoe energiek je je voelt. Wie dit drie dagen doet, heeft al een redelijk goed inzicht.